نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی اسلام، پژوهشگر تاریخ انقلاب و اندیشه متفکران مسلمان، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Factories and industrial companies had various support activities during the imposed war and sent their products for use in war support headquarters and for the use of the fighters. Tobacco complexes had waste that was used for preventive purposes in line with the security and health of the fighters. The gravel and inferior tobacco leaves that were not used for the products of the tobacco complexes and had to be destroyed were used to prevent scorpion bites and to keep poisonous reptiles away. Therefore, the Mazandaran Tobacco Complex repeatedly sent waste from its factories and warehouses to the war zones during the imposed war, and the Behshahr Tobacco Department cooperated in this regard. The present article, using library studies and oral history interviews, attempts to examine the performance of the Behshahr Tobacco in sending tobacco waste for the safety of the fighters against scorpions, snakes, and harmful insects. The author's interviews with officials and employees of the Mazandaran and Behshahr tobacco companies show that Behshahr tobacco waste was used to prevent arthropods from entering the tents of soldiers in the war zones of southern Iran and was used in a water-soluble or dry form. Tobacco waste was sent through military and relief organizations for the use of soldiers and military barracks. It was used in a water-soluble or dry form to prevent insects, scorpions, and snakes from approaching the tents of soldiers and their training sites.
کلیدواژه‌ها [English]
درسال 1294 ه.ش. قانون انحصار دخانیات به مجلس تقدیم شد و در سال 1310 ه.ش. به تصویب مجلس شورای ملی رسید و رسماً تولید توتون و تنباکو و خرید و فروش آن، ساخت سیگارت و توزیع آن در انحصار دولت قرار گرفت. اولین کارخانۀ سیگارت‌سازی در پنجم مهرماه 1316 ه.ش. در محل فعلی شرکت دخانیات ایران واقع در تهران و در خیابان قزوین احداث شد و پس از آن، به‌تدریج رو به توسعه و گسترش نهاد و از نظر فناوری رشد کیفی قابل ملاحظه‌ای پیدا کرد (گروهی از نویسندگان، 1396، ص. 8).
یکی از مناطق کشت توتون در شمال ایران شهرستان بهشهر است (سازمان اسناد ملی ایران، ش 240009871: ب 7-3) به همین منظور، توسعۀ فعالیت ترویجی و پژوهشی در منطقۀ تیرتاش در دستور کار قرار گرفت. علاوه بر این مؤسسۀ پژوهشی، دخانیات بهشهر در دوران پهلوی شروع به فعالیت کرد و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به فعالیت خود ادامه داد. مجتمع دخانیت مازندران و دخانیات بهشهر در دوران جنگ تحمیلی از رزمندگان و جبهه‌ها حمایت کرد (قربی، 1402). این حمایت‌ها از اعزام نیرو گرفته تا کمک‌های نقدی و غیرنقدی (کالاها و اجناس مورد نیاز رزمندگان) را شامل می‌شدند (حاجیان، 1403، ص. 2؛ قربی، 1403الف، صص. 19-28).
یکی از اقدامات حمایتی و پشتیبانی ادارۀ دخانیات بهشهر ارسال ضایعات دخانیات برای مصارف رزمندگان در مناطق جنگی جنوب کشور بود. برگ‌های نامرغوب و گَردهای توتون با توجه به نیاز مناطق جنگی و نهادهای فعال در زمینۀ سلامتی رزمندگان اسلامی طی دوران جنگ تحمیلی رژیم بعثی عراق علیه ایران، بسته‌بندی می‌شدند و در اختیار پشتیبانی جنگ و هلال احمر قرار میگرفتند تا مورد بهره‌برداری قرار گیرند (قربی، 1403ب، ج. 2، ص. 90). مقالۀ حاضر تلاش دارد روند ارسال ضایعات دخانیات بهشهر به مناطق جنگی بر اساس تاریخ شفاهی را بررسی کند. بعد از بررسی ادبیات و پیشینۀ پژوهش، نحوۀ ارسال ضایعات دخانیات، نوع مصرف و علت‌های مصرف ضایعات توتون بر اساس دیدگاه مدیران و کارشناسان دخانیات مازندران بررسی خواهند شد.
کارکنان نیروهای نظامی با زیستگاه طبیعی تماس نزدیک دارند و معمولاً با گزش بندپایان مواجه می‌شوند و مستعد ابتلا به بیماری‌های منتقل‌شده از بندپایان هستند. جنگ تحمیلی علیه ایران یکی از مهم‌ترین و طولانی‌ترین جنگ‌های خاورمیانه و حتی جهان بود و نظامیان با بیماری‌های مختلفی مواجه بودند. در این زمینه، برخی از پژوهش‌هابر روی بندپایان، وضعیت بیماری‌های منتقل‌شده از بندپایان و همچنین راه‌هاییمتمرکز شدند که کارکنان نظامی برای محافظت از خود در برابر آن‌ها استفاده می‌کنند. این اطلاعات از پرونده‌های معتبر بهداشتی نظامی و همچنین مصاحبه با افرادی گرفته شده است که در جنگ شرکت کردند (Khoobdel et.al,2008, p. 28).
یکی از مسائل بهداشتی در دوران دفاع مقدس مبارزه با بندپایان و مقابله با مار و عقرب در مناطق جنگی بود و مسئولان بهداشتی جبهه و جنگ تدابیری برای جلوگیری از گزیدگی و ممانعت از نزدیک شدن حشرات و حیوانات گزنده برگزیدند (مهرابی توانا، 1386، صص. 36-40؛ مهرابی توانا، 1389، ص. 52). البته، همان‌طور کهدر پژوهش مهرابی‌توانا تحت عنوان «مبارزه با حشرات در دفاع مقدس: پیشگیری از عقرب‌گزیدگی در جنگ تحمیلی» اشاره شده است، مطالعۀ علمی دال بر اینکه توتون چه میزان بر دفع عقرب و مار در مناطق جنگی از محیط آسایش رزمندگان مؤثر بوده است در دهۀ 60 انجام نشد، ولی اینکه رزمندگان با به‌کار بردن آن در آسایش بوده‌اند و ضایعه‌ای قابل ملاحظه در بین آنان از نظر عقرب‌گزیدگی رخ نداده است، نکته‌ای قابل تأمل است. در برخی از منابع خارجی به اثر کشندگی نیکوتین علیه حشرات اشاره شده است. در ضمن، در توتون یک مادۀ مخدر سمیبه نام نیکوتین وجود دارد که آلکالوئید اصلی و عمدۀ برگ توتون را تشکیل می‌دهد. در چین، از توتون به عنوان دارو برای برطرف کردن ناراحتی مفاصل، بی‌حسی اعضاء و برطرف کردن درد در نیمی از سر و برای موارد مارگزیدگی استفاده می‌شود. همچنین، برای روماتیسم مفید است و از آن حشره‌کش تهیه می‌شود که بر ضد مگس‌ها و کرم‌ها مؤثر است (مهرابی توانا، 1402، صص. 8-9).
در خاطرات یکی از رزمندگان آمده است: «سنگرها مار و عقرب داشت. برای دفع شر این جانوران موذی، سهمیۀ توتون داشتیم و باید علی‌القاعده آن‌ها را دور سنگر می‌ریختیم» (جمعی از نویسندگان، 1394، ص. 198). در بررسی مطالعات انجام‌شده در زمینۀ عقرب و مارگزیدگی رزمندگان در دوران جنگ تحمیلی مشخص می‌شود مطالبی اندک در این زمینه وجود دارد و در پژوهش‌های انجام‌شده، در چند سطر به نقش توتون برای دور کردن عقرب، مار و حشرات موذی از چادرهای استراحت و مقر تجمع نیروهای رزمنده اشاره شده است. در بعضی از مطالعات (دهقانی و همکاران، 1397، ص. 9؛ صفوی و همکاران، 1398، ص. 92؛ مهرابی توانا، 1402، صص. 8-9؛ حیدرپور و همکاران، 1400، ص. 92) در یک الی دو سطر به این موضوع اشاره شده است.
در جدول (1) پیشینۀ مرتبط با مقالۀ حاضر آمده است. در آثار معرفی‌شده، تاریخ شفاهی دقیقی در زمینۀ تهیه و ارسال ضایعات دخانیات برای بهداری‌های رزمی و نهادهای امدادی ارائه نشده است و این مقاله تلاش دارد به این خلأ پژوهشی رسیدگی کند.
جدول 1. پیشینۀ مرتبط با موضوع پژوهش
|
ردیف |
نگارنده/گان |
عنوان |
محل نشر |
|
1 |
صفوی و همکاران (1398) |
درسنامۀ آشنایی با فرهنگ و معارف دفاع مقدس |
معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و مؤسسۀ بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت |
|
2 |
حیدرپور و همکاران (1400) |
طب رزمی، بیهوشی و دفاع مقدس |
هنرسرای اندیشه |
|
3 |
دهقانی و همکاران (1397) |
کنترل عقرب‌ها در محیط‌های نظامی: مطالعۀ مروری |
مجلۀ طب نظامی |
|
4 |
مهرابی توانا (1402) |
مبارزه با حشرات در دفاع مقدس: پیشگیری از عقرب‌گزیدگی در جنگ تحمیلی |
مجلۀ بهداری رزمی دفاع مقدس و مقاومت |
|
5 |
مهرابی توانا (1386) |
بهداشت در جنگ و خاطراتی از خدمات بهداشتی در جریان 8 سال دفاع مقدس |
نشر رسانۀ تخصصی |
مقالۀ حاضر از نوع مطالعات توصیفی است و برای استخراج داده‌ها علاوه بر مطالعات کتابخانه‌ای و آرشیو اسناد ملی (کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران)، از روش مصاحبۀ شفاهی و مکتوب استفاده شد. نگارنده با مراجعه به مدیران و کارمندان مجمع دخانیات مازندران و ادارۀ دخانیات بهشهر، داده‌های کیفی مرتبط با یک تجربه و ایدۀ نوآورانه برای ایمنی محیطی رزمندگان در مناطق جنگی (1359-1367) از طریق ضایعات دخانیات را استخراج کرده است. برای انجام پژوهش حاضر، رئیس مجتمع دخانیات و معاونان ایشان در استان مازندران و برخی از کارکنان دخانیات بهشهر شناسایی شدند و از طریق مصاحبۀ شفاهی با آنان، داده‌های کیفی استخراج شد. برای ارائۀ عملکرد ادارۀ دخانیات بهشهر و مجتمع دخانیات، از روش تحلیل مضمون برای تحلیل کدها و گزاره‌های استخراج‌شده از مصاحبۀ 5 نفر از کارکنان دخانیات مازندران در دوران جنگ تحمیلی استفاده شد و الگوی شماتیک عملکرد دخانیات بهشهر در این تجربۀ نوآورانه برای افزایش سطح سلامتی و ایمنی رزمندگان در مناطق جنگی ارائه شد.
علاوه بر فروش سهمیه‌‌های سیگار برای کمک نقدی به مناطق جنگی و رزمندگان اسلام (تالشی، 21/10/1403)، برخی از فراورده‌های مجتمع دخانیات مازندران برای جبهه‌ها ارسال می‌شدند (قربی، 1403ب، ج. 2، ص. 90). گرد توتون و برگ‌های نامرغوب آن توسط مجتمع‌های دخانیات بسته‌بندی و برای مصارف مناطق جنگی ارسال می‌شدند (معماریان، 23/11/1403). این ضایعات در انبارهای دخانیات مازندران از جمله انبار شهرستان بهشهر، نکا، ساری، قائمشهر و... برای ایمنی و پشگیری در محیط‌های نظامی استفاده می‌شدند (کاظم‌زاده، 20/10/1403؛ حاجیان، 18/10/1403؛ معماریان، 19/10/1403).
عقرب‌گزیدگی از دیرباز جزء مشکلات بهداشتی درمانی مردم و به‌ویژه نیروهای نظامی است. در زمان جنگ تحمیلی، عقرب‌گزیدگی یکی از مشکلات اصلی بهداشتی رزمندگان ایرانی به ویژه در منطقۀ عملیاتی جنوب و قرارگاه‌های مستقر در شرق استان خوزستان بوده است و با وجود تهیه و تولید سرم و پادزهرهای ضدعقرب، در بعضی از موارد به بستری و درمان پیشرفته نیاز بود. نیروهای نظامی به لحاظ نوع مأموریت خود بیشتر در زیستگاه‌های طبیعی این بندپایان سمی وارد می‌شدند و مورد عقرب‌زدگی قرار میگرفتند. وقفه‌ای که در دسترسی مصدومین به امکانات درمانی مناسب از جمله پادزهر ضدعقرب رخ می‌داد، ممکن بود زندگی فرد را تهدید کند یا طول مدت بستری و هزینه‌های درمان را افزایش دهد و باعث افت توان رزمی سرباز و یگان او شود. از این رو، اقدامات کنترل عقرب‌ها و پیشگیری از عقرب‌گزیدگی می‌توانست عملی‌ترین روش برای مقابله با این مشکل بهداشتی باشد. برای کنترل بندپایان از جمله عقرب‌ها، سمپاشی سنگرها با استفاده از سموم فسفره و کلره در مناطق جنوب انجام شد، ولی عمدتاً سموم انتخاب‌شده و روش کاربرد مناسب نبودند و حفاظت‌دهی مناسبی در مقابل عقرب‌گزیدگی ایجاد نکردند. به همین دلیل، برای ممانعت از ورود عقرب‌ها به داخل مقرهای نظامی، اطراف سنگرها و چادرها توتون و تنباکوی محلول در آب می‌پاشیدند و معتقد بودند این کار از ورود عقرب‌ها جلوگیری می‌کند (دهقانی و همکاران، 1397، صص. 3 و 9).
در تجربیات مربوط به این رویکرد پیشگیری در برابر خطر حشرات و گزیدگی‌ها در مناطق جنگی آمده است: «در دوران جنگ در کشور یکی از سمومی که برای مبارزه با مار و عقرب استفاده می‌شد سم گامکسان نام داشت که یک‌باره به لحاظ وارادتی‌بودن نایاب شد و به‌ناچار به دنبال سموم جایگزین که بتواند آن اثربخشی را داشته باشد بودیم که سمی جایگزین توصیه نشد و لاجرم برای دفع عقرب‌ها از اطراف سنگرها در راستای دیگر اقدامات به عنوان دافع بندپایان، به پودر توتون و تنباکو رسیدیم که خوشبختانه توسط شرکت دخانیات آن ایام به شکل مواد زائد در فرایند تولید مواد دخانی به دست می‌آمد و بنا به توصیۀ بهداشت سپاه از سوی شرکت دخانیات بسته‌بندی و به جبهه‌ها ارسال می‌شد و به صورت سوسپانسون در مناطق جنگی برحسب ضرورت طبق دستورالعمل مربوطه مورد استفاده قرار گرفت» (مهرابی توانا، 1402، ص. 8)
گرد/خاک توتون و ضایعات دخانیاتی از انبارهای دخانیات مازندران برای جلوگیری از گزیدگی رزمندگان توسط مار، عقرب، مارمولک و حشرات گزنده به نهادهای مربوط تحویل داده می‌شد تا در مناطق جنگی به ویژه جنوب کشور استفاده شوند. ضایعات و گرد توتون در کنار چادرهای استراحت رزمندگان قرار داده یا به صورت محلول در آب، در حاشیۀ چادرها ریخته می‌شدند تا حشرات و موجودات سمی به رزمندگان آسیب وارد نکنند (کاظم‌زاده، 20/10/1403؛ حاجیان، 18/10/1403؛ معماریان، 19/10/1403؛ معماریان، 23/11/1403). این ضایعات توتون از انبارهای بهشهر، ساری و قائمشهر آماده و برای جبهه‌ها ارسال می‌شدند. برخی از بسته‌های ارسالی خاک توتون با کامیون‌های مجتمع دخانیات مازندران و هماهنگی ستاد پشتیبانی جنگ استان مازندران به مناطق جنگی ارسال می‌شدند (کاظم‌زاده، 20/10/1403؛ درویشی متولی، 21/10/1403).
یکی از رزمندگان دخانیات بهشهر نقل کرده است: «تنباکو از دخانیات بهشهر برای جبهه ارسال می‌کردیم. از تنباکوها برای جلوگیری از عقرب‌گزیدگی سربازان استفاده می‌شد. زمانی که خودم در پادگان شهید بیگلو بودم، عقرب بسیار زیاد بود. مسئولان پادگان، توتون‌ها را در اختیار ما قرار می‌دادند تا در دورتادور چادرها بریزیم تا از گزند عقرب‌ها دور باشیم و البته مؤثر هم بود. این توتون‌ها بر روی حشرات و پشه تأثیر زیادی نداشت» (درویشی متولی، 21/10/1403).
جدول 2. موارد مصرف ضایعات دخانیات برای افزایش ایمنی رزمندگان در برابر گزیدگی (یافته‌های نگارنده)
|
ردیف |
نوع مصرف |
میزان استفاده |
|
1 |
جلوگیری از مارگزیدگی |
مناسب/علت اصلی استفاده |
|
2 |
جلوگیری از عقرب‌گزیدگی |
مناسب/علت اصلی استفاده |
|
3 |
جلوگیری از نیش حشرات موذی همچون پشه |
خیلی محدود/ کم‌اثر |
|
4 |
ضدعفونی کردن |
محدود |
گردهای توتون و برگ‌های نامرغوب آن‌ها بخشی از ضایعات دخانیات محسوب می‌شدند و مسئولان انبارهای دخانیات باید آن‌ها را امحا و نابود می‌کردند (کاظم‌زاده، 20/10/1403)، اما به دلیل برخی از مصارف این ضایعات، برگ‌های توتون و خاک‌ریزهای آن در دوران جنگ تحمیلی برای ضدعفونی کردن مناطق جنگی استفاده می‌شدند (درویشی متولی، 21/10/1403). به همین دلیل، این ضایعات توسط دخانیات بهشهر در اختیار هلال احمر قرار میگرفتند. در یک فقره، سه کیسه گرد توتون توسط دخانیات بهشهر در اختیار هلال احمر قرار داده شد (ادارۀ دخانیات بهشهر، 1359: برگ 1؛ فرمانداری بهشهر، 1359: برگ 1؛ وزارت کشور، 1359-1360، ص. 303). هلال احمر معمولاً از گردهای توتون برای ضدعفونی کردن چادرهای هلال احمر بهره می‌گرفت (معماریان، 19/10/1403). علاوه بر این، به نظر می‌رسد هلال احمر برای انجام مأموریت‌های خود در مناطق جنگی، برای ایمنی چادرها و دور کردن حشرات از فضای فعالیت امدادگران و چادرهای امدادی از این محصولات استفاده می‌کرده است و هلال احمر بهشهر گردهای تهیه‌شده از دخانیات بهشهر را برای مناطق جنگی جنوب ارسال می‌کرد.
در کالاهای ارسالی مجتمع دخانیات مازندران، ارسال کارتن‌های حمل توتون وجود داشت که پهن و دارای زخامت بودند (معماریان، 23/11/1403). این کارتن‌ها آغشته به بوی شدید توتون بودند که برای مصارف عادی مانند حمل کالاهای خوراکی و ... برای رزمندگان نبودند. با توجه به نیاز پشتیبانی جنگ، این کارتن‌ها توسط ادارات دخانیات مازندران گردآوری می‌شدند و در اختیار مسئولان جنگ استان مازندران قرار میگرفتند (حاجیان، 18/10/1403). طبق پیگیری‌های انجام‌شده توسط نگارنده، این احتمال وجود دارد که از کارتن‌های ادارۀ دخانیات به علت بوی توتون در کف چادرهای استراحت رزمندگان استفاده می‌شد تا حشرات گزنده مانند عقرب یا مار به رزمندگان نزدیک نشوند و آسیبی به آن‌ها وارد نشود. در عین حال، برای جلوگیری از نم و رطوبت چادرها و مقر نظامیان از کارتن‌های دخانیات استفاده می‌شد، زیرا دارای ضخامت و پهنای زیاد بودند.
بر اساس مصاحبۀ شفاهی با 5 نفر از مسئولان و کارکنان دخانیات مازندران و شهرستان بهشهر که در دوران جنگ تحمیلی در این اداره مشغول به فعالیت بودند، کدهای اولیه و مضامین اولیه از متن اجراشدۀ مصاحبه‌ها استخراج و مضامین پایه در مرحلۀ دوم به مضامین فراگیر تبدیل شدند و بعد از استخراج چهار مضمون فراگیر، شبکۀ مضامین توصیف شد و در انتهای امر، الگوی شماتیک فعالیت دخانیات بهشهر در زمینۀ ارسال ضایعات دخانیات برای مناطق جنگی ارائه شد. این الگوی شماتیک بر اساس چهار مضمون فراگیر: (1) مصارف ضایعات دخانیات، (2) نحوۀ مصرف ضایعات دخانیات، (3) سطح مصرف تنباکو و توتون‌ها در مناطق جنگی و (4) طریقۀ ارسال توتون و تنباکو برای مصارف دوران جنگ ارائه شده است. کشف و توصیف مضامین کیفی در ادامه آمده است.
ضایعات دخانیاتی (خاکریزه‌ها و گَرد/برگ‌های نامرغوب توتون دخانیات) ارسالی برای مناطق جنگی و نهادهای امدادی برای امور زیر استفاده می‌شده‌اند:
از ضایعات کارخانجات دخانیات و کیسه‌های ارسالی خاکریزه‌ها و برگ‌های نامرغوب توتون به چند طریق استفاده می‌شد:
ضایعات توتون و برگ‌های نامرغوب و بی‌مصرف انبارهای دخانیات از سه طریق مصرف می‌شدند. برخی از این محصولات برای ایمنی و سلامت رزمندگان در برابر عقرب‌ها و مارها در اختیار رزمندگان قرار میگرفتند تا در مکان‌های استراحت و خوابگاه‌ها مورد بهره‌برداری قرار بگیرند. برخی از این ضایعات برای جلوگیری از بیماری و آسیب دیدن رزمندگان در اختیار پادگان‌های نظامی و اماکن آموزش نظامی رزمندگان قرار داده می‌شدند تا از طریق آن بتوانند فضای پادگان نظامی و آموزشی را در برابر مار و عقرب ایمن و خزندگان و بندپایان را از محل آموزش و اسکان نیروهای آموزشی دور کنند. برخی از بسته‌های ضایعات توتون در اختیار نهادهای امدادی قرار میگرفتند تا در فعالیت‌های امدادی و حراست از نیروی انسانی از آن‌ها استفاده شوند.
کیسه‌ها و بسته‌بندی‌های ضایعات توتون از دو طریق برای مناطق جنگی جنوب، مصارف رزمندگان و پادگان‌های نظامی ارسال می‌شدند:
شکل 1. الگوی شماتیک ارسال ضایعات دخانیاتی برای جبهه‌ها بر اساس تحلیل مضمون مصاحبه‌های شفاهی (یافته‌های نگارنده)
الگوی شماتیک ارسال ضایعات دخانیاتی برای جبهه‌ها توسط ادارۀ دخانیات بهشهر و مجتمع دخانیات مازندران در شکل (1) نمایش داده شده است و یافته‌های این پژوهش با تعدادی از مطالعات (دهقانی و همکاران، 1397، صص. 3-13؛ مهرابی توانا، 1402، 3-10؛ صفایی هوادرق و همکاران، 1398، ص. 54؛ صفوی و همکاران، 1398، ص. 92؛ حیدرپور و همکاران، 1400، ص. 92) در زمینۀ کاربرد توتون برای جلوگیری از عقرب‌گزیدگی و گزش مارها مطابقت دارد و بدون در نظر گرفتن صحت مطالعات علمی در زمینۀ تأیید این رفتار بر روی جلوگیری از گزش یا دور کردن عقرب و مار از رزمندگان، بر اساس تاریخ شفاهی تلاش شد ماهیت این رویداد بررسی شود.
این مقاله تلاشی برای بررسی تجربۀ ایدۀ نوین ارسال ضایعات دخانیات مازندران برای جلوگیری از گزیدگی رزمندگان در برابر حشرات و بندپایانی مانند عقرب، مار و پشه‌ها بود و یافته‌ها نشان دادند برگ‌های نامرغوب توتون و خاکریزه‌های انبارهای مجتمع دخانیات در شهرهای مختلف از جمله شهرستان بهشهر فاقد کارآیی و منبع درآمد برای دخانیات بهشهر بودند، اما به دلیل شرایط تحریم دوران جنگ و کمبود داروهای گزیدگی مار و عقرب، مسئولان بهداری و بهداشت و درمان دوران جنگ تحمیلی تصمیم گرفتند از توتون برای دور کردن خزندگان و بندپایان از رزمندگان استفاده کنند و با هماهنگی با مسئولان دخانیات، ضایعات مجتمع‌های دخانیات برای مناطق جنگی ارسال می‌شدند تا به صورت خشک و محلول در آب در کنار چادرهای محل زندگی رزمندگان و پادگان‌های آموزشی و نظامی جنوب ایران استفاده شوند و از این طریق، گزیدگی رزمندگان کاهش یابد. مسئولان دخانیات بهشهر برگ‌های توتون و خاکریزه‌های آن در انبارها را به مسئولان از جمله هلال احمر تحویل می‌دادند تا برای ضدعفونی و جلوگیری از گزش مار و عقرب در مناطق جنگی استفاده شوند.
)