نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دکترای جامعه شناسی ورزش، مدرس دانشکده مدیریت دانشگاه هوایی شهید ستاری، تهران، ایران، arta79@yahoo.com
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسنده [English]
Air defense is considered one of our country's main military organizations in the Sacred Defense. Despite the successful and impactful efforts on the results achieved in the imposed war of Iraq against Iran, some recorded narratives of air defense performance contain errors and even distortions. On the other hand, some aspects of air defense performance are at risk of being forgotten due to a lack of publication. This research, conducted using a qualitative approach and incorporating documentary and oral history methods, has examined the performance of air defense during the Sacred Defense, drawing on honest narration and addressing instances of distortion and forgetting. Regarding air defense performance, instances of distortion, forgetting, and even unsubstantiated claims have been observed. 34 cases of forgetting in describing air defense performance, 44 cases of distortion, and 4 cases of unsubstantiated claims were identified, and the corresponding responses were provided based on documents and evidence, as well as interviews with air defense veterans. In this research, 5 reasons for the occurrence of distortion, 5 methods of distortion, and 23 instances of distortion contexts were identified and examined.
کلیدواژه‌ها [English]
جنگ تحمیلی هشت‌سالۀ عراق علیه ایران یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن بیستم بود. با وجود فراز و نشیب‌های حادث‌شده در جنگ، در نهایت، ارتش جمهوری اسلامی ایران با همراهی سایر سازمان‌های نظامی و انتظامی مانند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ژاندارمری، ودجا، بسیج مردمی و ...، و سازمان‌های غیرنظامی مانند جهاد سازندگی و ... موفق به دفاع از کشور شدند.
شاید ایران از معدود کشورهای جهان باشد که در خصوص مهم‌ترین رخداد حادث‌شده در تاریخ معاصرش - جنگ تحمیلی -، روایت‌های رسمی متفاوتی ثبت شده‌اند. اگر در خصوص دفاع مقدس، کتاب‌های منتشرشدۀ سازمان‌های حضوریافته در جنگ را بررسی کنید، مواردی از تفاوت در ارائۀ آمار و ارقام و حتی تناقض مشاهده می‌شوند.
یکی از سازمان‌های حیاتی و اثرگذار در دوران جنگ تحمیلی که روایت‌هایی متعدد دربارۀ عملکرد و نقش آن در دفاع مقدس بیان شده است، سازمان پدافند هوایی است. این سازمان که در طول جنگ تحمیلی زیرمجموعۀ نیروی هوایی بود، تجربۀ تغییر ساختار عملیاتی و حتی تغییر شیول نبرد را بارها تجربه کرد. ایجاد قرارگاه رعد و قرارگاه‌های فرعی مرتبط با آن، ایجاد ستاد کل پدافند هوایی کشور و ... مقدمۀ تغییر ساختار و سازمان پدافند هوایی را رقم زد، تا آنجا که بر اساس ضرورت، سال‌ها پس از پایان جنگ، قرارگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) آجا و در نهایت، نیروی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران تشکیل شد.
بررسی عملکرد پدافند هوایی در سالهای دفاع مقدس نشان‌دهندۀ موفقیت با تجربۀ فراز و فرودهای مختلف است. بهترین توصیفات تاریخ پدافند هوایی در سالهای دفاع مقدس توسط امامین انقلاب اسلامی بیان شد. امام خمینی (ره) کارکنان پدافند هوایی را «عزیزان شجاع» خطاب قرار دادند و فرماندهی معظم کل قوا (مدظله العالی)، عملکرد پدافند هوایی در والفجر 8 را «دفاع معجزه‌آسا» توصیف کردند.
با وجود این موارد، در خصوص نقش و عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس، قضاوت‌های غیرمنطقی در رسانه‌های مختلف مشاهده شده است. اسناد، مدارک و تاریخ شفاهی بیانگر تفاوت واقعیت با برخی از روایت‌های منتشرشده است. با وجود انتشار صدها مطلب از جمله سخنرانی، کتاب، مقاله، مصاحبه، فیلم سینمایی، سریال و ... که دارای محتوای مستقیم یا غیرمستقیم از عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس هستند، پژوهشی در خصوص روایت‌های بیان‌شده و تطبیق آن با اسناد و مدارک و تاریخ شفاهی انجام نشده است. پژوهشگر با انجام پژوهش پیش رو، تلاش کرده است موارد تحریف و فراموشی را بر اساس اسناد و مدارک و نظر خبرگان و پیشکسوتان دفاع مقدس پدافند هوایی شناسایی و تبیین کند.
در سالهای پس از جنگ تحمیلی، با روایت‌هایی متعدد و متضاد از رخدادهای دفاع مقدس مواجه شده‌ایم. بخشی وسیع از این روایت‌ها در قالب جنگ روایت‌ها قابل تفسیر است. جعل تاریخ و روایت‌های دروغین از جملۀ مواردی است که منجر به تحریف تاریخ دفاع مقدس شده است؛ به گونه‌ای که مقام معظم فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) به‌صراحت بر جلوگیری از تحریف و فراموشی در این عرصه سخن گفته‌اند. در این میان، تاریخ پدافند هوایی نیز از این رویه مستثنی نیست. بررسی روایت‌های مربوط به تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس نشان‌دهندۀ تحریف روایت در رابطه با برخی از روایت‌هاست. از سوی دیگر، در میان کتابها، پژوهش‌ها و مقاله‌های منتشرشده در خصوص پدافند هوایی در دفاع مقدس، جای خالی برخی از روایت‌ها مشاهده می‌شود. شهدا و همچنین رخدادهایی وجود دارند که تا کنون حتی یک مقاله هم دربارۀ آنها نوشته نشده است. در نهایت، به نظر می‌رسد به ایجاد زمینۀ مناسب برای پاسخ‌گویی به شبهات و تحریفات رخ‌داده در خصوص عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس نیاز است. در واقع، نیاز است که با ایجاد زمینۀ مناسب برای پژوهش و نگارش در خصوص موضوع‌های مغفول و فراموش‌شده، کار پژوهشی مناسب انجام شود.
در بررسی پژوهش‌ها، کتابها و مقاله‌های منتشرشده در خصوص عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس، آسیب‌هایی همچون «تحریف» و «فراموشی» مشاهده شده‌اند. مقام معظم فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) در خصوص دو آسیب «فراموشی» و «تحریف» در بیان رخدادهای دفاع مقدس هشدار دادند و فرمودند: ««فراموشی» و «تحریف» دو آسیب و خطر بزرگی است که در کمین هر حادثۀ بزرگ تاریخی قرار دارد و نخبگان، فرزانگان و دست‌اندرکاران عرصۀ دفاع مقدس، با شناساندن دقیق این ذخیره و گنجینۀ فرهنگی، اجازه ندهند این حماسه دستخوش فراموشی و تحریف بشود» (بیانات 26 اسفند 1392).
اما اکنون، با وجود انتشار ده‌ها عنوان کتاب و مقاله در خصوص عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس، هنوز موضوع‌هایی وجود دارند که نویسندگان و پژوهشگران پدافند هوایی آنها را بررسی نکرده‌اند و بیم «فراموشی» آنها قابل تصور است. در میان کتابها پدافند هوایی، موضوع‌هایی گوناگون در حوزۀ دفاع مقدس کنکاش و بررسی شده‌اند. اما هنوز موضوع‌ها و مسائلی گوناگون در خصوص عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس وجود دارند که باید بررسی شوند تا دچار فراموشی نشوند.
در خصوص تحریف وقایع پدافند هوایی در دفاع مقدس، باید گفت در خاطرات منتشرشدۀ برخی از افراد، تحریفاتی در خصوص عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس وجود دارند که ضروری است ابتدا این تحریفات شناسایی شوند و سپس پاسخ مناسب به تحریفات داده شود. البته، باید در نظر داشت کتمانِ واقعیت نیز نوعی تحریف به شمار می‌رود. در بررسی کتابها و روایت‌های مربوط به پدافند هوایی در دفاع مقدس، با پدیدۀ کتمان واقعیت نیز مواجه هستیم. «کتمان واقعیت» مکمل تحریف و فراموشی است.
- شناسایی و معرفی موارد «تحریف» تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس
- شناسایی و معرفی موارد «فراموشی» تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس
پرسش‌های پژوهش
پرسش اصلی
موارد «تحریف» تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس کدام است؟
- موارد «فراموشی» تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس کدام است؟
فرضیه‌های پژوهش
با توجه به اکتشافی‌بودن پژوهش، نیاز به فرضیه نیست.
اهمیت و ضرورت پژوهش
اهمیت از بُعد ایجابی و ضرورت از بُعد سلبی بررسی می‌شود.
اهمیت: اهمیت اجرای این پژوهش در این است که تحریفات به‌وقوع‌پیوسته در تاریخ پدافند هوایی شناسایی می‌شوند و روایتی معتبر و صادق بیان می‌شود. بیان روایت معتبر و صادقانه منجر به افزایش منزلت اجتماعی و تقویت هویت سازمانی و همیت قسمتی خواهد شد.
ضرورت: از سوی دیگر، اگر موارد تحریف و فراموشی در تاریخ پدافند هوایی مشخص نشوند، روایت‌های نادرست جایگزین روایت‌های صادقانه خواهند شد.
مروری بر ادبیات و پیشینۀ پژوهش
در سالروز بیعت تاریخی کارکنان نیروی هوایی با حضرت امام خمینی (ره) - 19 بهمن سال 1357-، فرماندهی معظم کل قوا، حضرت آیت‌الله‌العظمی امام خامنه‌ای عزیز (مدظله‌العالی)، کارکنان منتخب نیروهای هوایی و پدافند هوایی را به حضور پذیرفتند و در بخشی از بیانات ارزشمند خود، آن بیعت را یک نقطۀ عطف تلقی کردند و با تأکید بر اینکه عامل ماندگاری، استمرار و اثرگذاری آن حرکت بزرگ و تاریخ‌ساز، یک کار رسانه‌ای و روایت صحیح آن ماجرا بر اساس یک قاب هنرمندانه بود، فرمودند: «امروز نیز مقابله با تهاجم دشمن برای تحریف واقعیت‌ها، دستاوردها، پیشرفت‌ها و اقدامات حماسه‌آمیز نظام اسلامی نیازمند یک حرکت دفاعی و تهاجم ترکیبی با محوریت فریضۀ فوری و قطعی جهاد تبیین است».
یکی از مهم‌ترین مقدمات و حتی الزامات «جهاد تبیین» مقابله با «تحریف» و «فراموشی» و دست‌یابی به «روایت صادقانه» است. این پژوهش در راستای شناسایی موارد «تحریف» و «فراموشی» در تاریخ نظامی کشور، به ویژه پدافند هوایی انجام شده است.
حقایق عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس
برای تبیین میزان موفقیت پدافند هوایی و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در دفاع مقدس، لازم است به جمله‌های حاوی اعداد و ارقام دربارۀ عملکرد نیروی هوایی عراق و عملکرد پدافند هوایی ایران در هشت سال دفاع مقدس دقت ویژه شود.
- در مدت (شروع تا پایان جنگ تحمیلی)، بالغ بر یکصد و بیست و هفت شهر و جزایر جنوبی کشورمان مورد تهاجم هوایی رژیم عراق قرار گرفتند.
- در شش ماه آغازین جنگ، چهارصد و سیزده بار به شهرهای ایران حملۀ هوایی شد. حملات هوایی و موشک‌باران عراق از سال 1360 تا پایان جنگ عبارت‌اند از:
پانصد و هفتاد و یک بار در سال 1360، چهارصد و هفتاد و شش بار در سال 1361، دویست و شصت بار در سال 1362، دویست و چهل و شش بار در سال 1363، هفتصد و نود بار در سال 1364، نهصد و شصت و دو بار در سال 1365، هفتصد و چهل و پنج بار در سال 1366، سیصد و شش بار در پنج ماه پایانی جنگ در سال 1367. در مجموع، چهارهزار و هفتصد و شصت و نه بار شهرهای مختلف کشورمان توسط هواپیماهای رژیم بعثی عراقی بمباران، موشک‌باران یا گلوله‌باران شدند (جهانفر، 1393، ص. 38). حجم پروازهای تجاری کشف‌شدۀ عراق توسط پدافند هوایی ایران در 5 سال اول 76243 مورد بوده است و مجموع تجاوزات کشف‌شدۀ عراق توسط سامانه‌های پدافند هوایی ایران در 3 سال آخر جنگ 98792 مورد بوده است.
نمودار 1- تعداد حملات هوایی و بمباران عراق
خدمات امنیتی پدافند هوایی در سالهای دفاع مقدس فقط مختص مناطق عملیاتی و صحنه‌های نبرد زمینی نبود. در جنگ نفتکش‌ها، پدافند هوایی در ساقط‌کردن 55 فروند هواپیمای عراقی نقش مستقیم داشت. در زمان جنگ نفتکش‌ها، تعداد 3145 نفتکش تحت حفاظت پدافند هوایی به سلامت عبور کردند. این در حالی است که 1377 مورد حملۀ هوایی توسط هواپیماهای میراژ، میگ-25، سوخو و میگ-23 عراقی به نفتکشهای حامل نفت ایران حمله کردند.
از نظر میزان آمادگی شبکۀ فرماندهی و کنترل و اجزای کشف هواگرد دشمن، در 3 سال آخر جنگ، تعداد 540000 پیام از پست‌های دیدهبانی مبنی بر رویت هواپیما، بالگرد، کشتی، موشک زمین به زمین و ... دریافت شدند. این در حالی است که فقط در سالهای 65 الی 67، 510 پست دیدهبانی در عملیاتهای رزمی حضور مؤثر داشتند (جهانفر، 1393؛ حجامی و جهانفر، 1394، ص. 230)
طی سالهای جنگ تحمیلی، 1509 قبضه توپ 23 میلیمتری، 535 رسد توپ اورلیکن، 90 رسد اسکایگارد، 95 رسد راپیر و 74 آتشبار هاوک جابه‌جایی داشتند (ستاد کل پدافند کشور، 1367، ج. 1، ص. 1) در این جنگ، 67 فروند بالگرد عراقی مورد اصابت پدافند هوایی قرار گرفتند. در این سال‌ها، 24863 حملۀ هوایی دشمن در اثر مقابلۀ پدافند هوایی ناکام ماندند. همچنین، در 25468 حملۀ هوایی، با اقدام تاکتیکی پدافند هوایی، حملات دفع شدند و هواگرد منهدم شد، مورد اصابت قرار گرفت یا مجبور به فرار شد (ستاد کل پدافند کشور، 1367، ج. 1، ص. 7).
در طول سالهای دفاع مقدس، پدافند هوایی با کمترین حمایت خارجی و کمترین میزان افزوده‌شدن تجهیزات به نسبت نیروی هوایی و پدافند هوایی عراق، توانست عملکردی بهتر نسبت به پدافند هوایی عراق رقم بزند. در این سال‌ها، فقط تجهیزاتی مانند اسکایگارد، توپ ضدهوایی 23 میلیمتری (867 قبضه) و موشک‌انداز سهند 3 (360 قبضه) به سازمان رزم پدافند هوایی ارتش افزوده شد (ستاد کل پدافند کشور، 1367، ج. 1، ص. 8).
این در حالی است که عراق در همین مدت به تجهیزاتی مانند رولاند، سام-6 و ... مجهز شده بود که فهرست آن در بخش جداول این مقاله بیان شده است. مقایسۀ تجهیزات افزوده‌شده به دو سازمان نظامی و نتایج کسب‌شده توسط آنها نشان‌دهندۀ موفقیت پدافند هوایی ایران نسبت به پدافند هوایی عراق است.
در واقع، نقش نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران از جمله آفند و پدافند هوایی در سالهای جنگ تحمیلی نقشی راهبردی داشت و تعین‌کنندۀ نتیجۀ نبرد و حتی مؤثر در سطح بینالمللی بود. چنانکه با وجود حمایت وسیع و در سطح بینالمللی از عراق برای برگزاری اجلاس سران کشورهای غیرمتعد در بغداد، عملکرد تحسینبرانگیز نیروی هوایی ایران و خلبانی شجاع همچون شهید عباس دوران منجر به لغو کنفرانس یادشده شد. حملۀ هوایی به پایگاه‌های هوایی اچ-3 در غرب عراق و در نزدیکی مرز اردن، متوقف‌کردن ماشین جنگی صدام در ماه‌های اول جنگ به وسیلۀ نیروی هوایی، عملکرد پدافند هوایی در عملیاتهای مختلف سطحی و در جنگ شهرها نمونههایی از موفقیت نیروی هوایی و پدافند هوایی ایران در سطح راهبردی و حتی تاکتیکی در برابر عراق به شمار میروند. در سالهای جنگ دفاع مقدس، پدافند هوایی عراق بارها در برابر خلبانان نیروی هوایی ایران شکست خورد و در این موفقیت، افسران کنترل شکاری و کارکنان مستقر در سایت‌های راداری پدافند هوایی نقشی مهم در هدایت صحیح جنگنده‌های ایرانی داشتند.
افسران زمین به هوای پدافند هوایی با اعمال فرماندهی مناسب و کنترل سامانه‌های زمین به هوا در به ثمر رساندن مأمورت پدافند هوایی و مورد اصابت قرار دادن هواگردهای عراقی نقشی غیرقابل انکار ایفا کردند. در این خصوص، درجه‌داران و کارکنان وظیفۀ زمین به هوا رشادت‌های زیادی از خود نشان دادند.
در هشت سال دفاع مقدس، 347 شهید، 51 مجروح، 46 آزاده و مفقودالاثر از پدافند هوایی تقدیم کشور شدند.
تعاریف
جدول 1- تعاریف
|
عنوان |
تعریف |
|
آسیب‌شناسی |
تعریف نظری: آسیب‌شناسی در همۀ رشتههای علوم، از جمله کاربردی[1] و انتزاعی[2]، پایه[3] و غیرپایه، تجربی[4] و طبیعی[5]، انسانی[6] و غیرانسانی و ب‌ویژه در روانشناسی و تعلیم‌وتربیت، کاربرد خاص خود را دارد (حسینی گل‌افشانی و محمدی فاتح، 1400، ص. 76). آسیب‌شناسی صحیح و به‌موقع این امکان را به مدیران می‌دهد تا همواره از مسائل و مشکلات جاری سازمان خود مطلع باشند و از حادشدن آنها جلوگیری کنند (نجفی‌زاده و زاهدی، 1395). آسیب مفهومی بسیار گسترده دارد که همۀ ابعاد داخلی و خارجی سازمان که برای بقای سازمان تهدیدی جدی به حساب می‌آیند را شامل می‌شود و تشخیص به‌موقع آن برای حفظ و رشد سازمان امری لازم به حساب می‌آید (برادلی، 2015). باید به این نکته توجه شود که نخستین و مهم‌ترین وظیفۀ آسیب‌شناس شناسایی آسیب‌هاست و آسیب‌شناس باید بر اساس معادلاتی از پیش تعیین‌شده، نسبت به پیدایش آسیب‌ها شناخت کافی داشته باشد و عوامل مؤثر در آسیب را درست ارزیابی کند. این امر مستلزم دست‌یابی به اطلاعاتی صحیح از علائم آسیب‌هاست که در آسیب‌شناسی در حوزه‌های فرهنگی این موضوع از ظرافت، حساسیت و دقت بیشتری برخوردار است (حسینی گل‌افشانی و محمدی فاتح، 1400، ص. 78). |
|
تعریف عملیاتی: شناخت آسیب‌های روایت عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس با استفاده از پژوهش |
|
|
تحریف |
تعریف نظری: تحریف در لغت به معنای «کج‌کردن، گردانیدن، تغییردادن و تبدیل‌کردن، گردانیدن کلام کسی از وضع و طرز و حالت اصلی خود» است (عمید، 1389، ص. 328) دهخدا تحریف را به معنای «بگردانیدن سخن، گردانیدن سخن از جای وی» دانسته است[7]. شهید استاد مرتضی مطهری در کتاب حماسۀ حسینی، تعاریفی از «تحریف» را بیان کرده است: «تحریف در زبان عربی از مادۀ حرف است، یعنی منحرف‌کردن چیزی از مسیر و وضع اصلی خود که داشته است یا باید داشته باشد. به عبارت دیگر، تحریف نوعی تغییر و تبدیل است، ولی تحریف مشتمل بر چیزی است که کلمۀ تغییر و تبدیل نیست. شما اگر کاری کنید که جملهای، نامهای، شعر و عبارتی آن مقصودی را که باید بفهماند، نفهماند و مقصود دیگری را بفهماند، میگویند شما این عبارت را تحریف کردهاید. مثلاً شما گاهی مطلبی یا حرفی را به یک نفر میگویید، بعد آن شخص سخن شما را در جای دیگری نقل می‌کند، پس از آن کسی به شما میگوید فلانی از قول شما چنین چیزی نقل میکرد، شما میفهمید آنچه شما گفته بودید با آنچه او نقل کرده خیلی متفاوت است. او سخنان شما را کم و زیاد کرده است، قسمتی از حرف‌های شما که مفید مقصود شما بوده است را حذف کرده و قسمت‌هایی از خود به آن افزوده است، در نتیجه سخن شما مسخ شده و چیز دیگری از آب درآمده است. آن وقت شما میگویید این آدم حرف مرا تحریف کرده است. مخصوصاً اگر کسی در سندهای رسمی دست ببرد، میگویند سند را تحریف کرده است» (مطهری، 1368، صص. 12-14). البته باید این واقعیت را پذیرفت که تحریف فقط شامل این موارد نیست. کم‌اهمیت جلوهدادن یک رخداد بزرگ یا پراهمیت جلوهدادن یک رخداد کوچک نیز جلوه‌ای دیگر از تحریف است. |
|
تعریف عملیاتی: روایت جعلی و نادرست از عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس در کتابها و مقاله‌ها و ... |
|
|
فراموشی |
تعریف نظری: از یاد بردن، عدم یادآوری، ذهول، غفلت، نسیان، ازیادرفتگی، حالت فراموشکار، مقابل یاد و ذکرف نسیان |
|
تعریف عملیاتی: از یاد بردن عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس در متن کتابها، مقاله‌ها و ... |
در شناخت انواع تحریف، باید گفت: «تحریف انواعی دارد که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از : تحریف لفظی و تحریف معنوی. تحریف لفظی این است که ظاهر مطلبی را عوض کنند؛ برای مثال، از یک گفتار عبارتی حذف شود یا به آن عبارتی اضافه شود یا جملهها را چنان پس‌وپیش کنند که معنی آن فرق کند، یعنی در ظاهر و در لفظ گفتار تصرف کنند.
تحریف معنوی این است که شما در لفظ تصرف نمیکنید؛ لفظ همان است که بوده، ولی آن را طوری معنی میکنید که خلاف مقصد و مقصود گوینده است. آن را طوری معنی میکنید که مطابق مقصود خود شما باشد نه مطابق مقصود اصلی گوینده. قرآن در این باره در بسیاری از جاها یا کلمۀ تحریف را آورده یا به صورت دیگری مطلب را بیان کرده است. ولی مفسران بیان کرده‌اند تحریفی که قرآن میگوید شامل تحریف لفظی و تحریف معنوی است؛ یعنی بعضی از این تحریف‌ها که صورت گرفته‌اند در لفظ بوده و بعضی در تفسیر و در معنی بوده‌اند نه در لفظ» (مطهری، 1368، صص. 13-15).
برخی از پژوهشگران باور دارند در حال حاضر، سه نوع تحریف در حوزۀ تاریخ جنگ رخ داده‌اند:
1-تحریف در واقعیت‌های تاریخ جنگ یا آنچا واقعاً رخ داده است.
2-برداشت جدید از رویدادهای هشت سال دفاع مقدس
3-تغییر و تحریف در مفاهیم و مصادیق دفاع مقدسف مانند بسیجی، چفیه و ... (احمدی، 1393، ص. 94).
بررسی مسائل دفاع مقدس به عنوان یک دورۀ تاریخی نیازمند در نظر گرفتن هم‌زمان اسناد و مدارک و همچنین تاریخ شفاهی است. بررسی زندگی شهدا و فرماندهان جنگ تحمیلی و حوادث رخ‌داده در آن سال‌ها بدون توجه به اظهار نظر شاهدان مستقیم و ناظران رویدادها، برداشتی ناقص از تاریخ خواهد بود. در برداشت ناقص از حوادث و رویدادهای تاریخی، بروز دو آفت بزرگ «فراموشی»[8] و «تحریف»[9] وجود دارد.
سه ویژگی روایتِ به دور از تحریف و فراموشی از دیدگاه فرماندهی معظم کل قوا (مدظله‌العالی)
سرتیپ دوم وابسته غلامحسین دربندی از سه ویژگی روایت صحیح و به دور از تحریف و فراموشی از دیدگاه فرماندهی معظم کل قوا نام بردند: «عقلی و منطقی، حماسی رزمی و احساسی عاطفی. اگر حوادث بزرگ و مهم عالم و حقایق عالم درست روایت نشود، یا مکتوم می‌ماند یا تحریف می‌شود ... از مبالغه و زیاده‌گویی و بیش از حد نشان‌دادن این چیزها باید پرهیز کرد ... یعنی هر نقطه‌ای را خالی بگذارید جنود شیطان جنود ابلیس می‌آیند و آن نقطه را پر می‌کنند» (بیانات در جمع راویان دفاع مقدس پنجشنبه 30 آبان 1398 به نقل از سرتیپ دوم دربندی).
اگرچه تا کنون پژوهش‌ها، کتابها و مقاله‌هایی متعدد در خصوص آسیب‌های روایت تاریخ به ویژه روایت تاریخ دفاع مقدس منتشر شده‌اند، سهم آسیب‌شناسیِ تاریخ ارتش جمهوری اسلامی ایران در انقلاب و دفاع مقدس کمتر از حد انتظار است. این در حالی است که ارتش جمهوری اسلامی ایران کهن‌ترین سازمان تأمین امنیت در کشور محسوب می‌شود که دارای نقش مستقیم و غیرمستقیم در راه‌اندازی، پشتیبانی، آموزش و همراهی با سایر سازمان‌های دفاعی، نظامی و انتظامی این سرزمین است، ولی به نظر می‌رسد حتی آن گونه که باید، از عملکرد خود در برابر تحریفات و فراموشی دفاع نکرده است.
جدول 2- شناخت آسیب‌های پژوهش و روایت دفاع مقدس
|
ردیف |
عنوان پژوهش |
نوع پژوهش |
پژوهشگران/ نویسندگان |
آسیب‌های مطرح‌شده در پژوهش |
|
1 |
چه کتاب‌هایی دربارۀ پدافند هوایی در دفاع مقدس نگاشته شده‌اند؟(1398) |
مقاله |
پیمان خرازیان، محمد رضا ایروانی و شهروز علیمردانی |
پژوهشگران این پژوهش چالش‌های پژوهش و نگارش حوزۀ پدافند هوایی در دفاع مقدس را به شرح زیر برشمردند: چالش‌هایی پژوهش و نگارش حوزۀ پدافند هوایی دفاع مقدس را تهدید می‌کنند که در صورت نبودِ برنامهریزی و نظارت مناسب مسئولان، زحماتِ نویسندگان و پژوهشگران پدافند هوایی کم‌ارزش خواهد شد. برخی از چالش‌ها به شرح زیر عبارت‌اند از: 1-سرقت علمی و انتحال 2-کتاب‌سازی 3-فراموشی و تحریف از نظر نویسندگان مقاله، هنوز موضوع‌هایی وجود دارند که نویسندگان و پژوهشگران پدافند هوایی آنها را بررسی نکرده‌اند و بیم فراموشی آنها می‌رود. در میان کتابها پدافند هوایی، موضوع‌هایی گوناگون در حوزۀ دفاع مقدس کنکاش و بررسی شده‌اند. اما هنوز موضوع‌ها و مسائلی گوناگون در خصوص عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس وجود دارند که باید بررسی شوند تا دچار فراموشی نشوند. در خصوص تحریف وقایع پدافند هوایی در دفاع مقدس، باید گفت اگرچه خوشبختانه اثری مشاهده نشد که در آن تحریف تاریخ دفاع مقدس رخ داده شده باشد، باید مراقب بود تا این آفت بزرگ تاریخ‌نگاری گریبان‌گیر پدافند هوایی نشود. |
|
2 |
آسیب‌شناسی و موانع پیش روی تاریخ شفاهی دفاع مقدس (1398) |
مقاله |
مریم جهانگشته |
خطر تحریف و فراموشی به دلایل زیر: 1-چالش میان تاریخ و ادبیات و تغییر رویکرد نویسنده به سمت داستان یا رمان 2- دورشدن زمانی از رخدادهای مهم تاریخی 3-انتخاب غیرکارشناسی سوژه‌ها 4- عدم توجه به پژوهش و راستی‌آزمایی 5- کمبود مصاحبه گران و نویسندگان خبرۀ تاریخ شفاهی 6- نبود کارشناسان آگاه در نهادها و سازمان‌های متولی این امر 7- خست در واگذاری اطلاعات و دادههای مربوط به دفاع مقدس 8- عدم توجه به انتشار اسناد و مدارک رخدادهای تاریخی 9- استانداردنبودن دادههای پایه در زمینۀ شهدا، جانبازان، آزادگان و ... 10- نبود دانشنامۀ دفاع مقدس برای دسترسی آسان به داده‌ها 11- عدم توجه به آموزش نسل جوان نویسنده 12- ویراستاری ناهمگون 13- صفحه‌آرایی و طراحی جلد نامناسب 14- عدم توجه به آرشیو مصاحبه‌ها به صورت صوتی و تصویری به مثابۀ یک سند تاریخی 15- عدم زیست فروشگاهی کتاب‌های تاریخ شفاهی و در نتیجۀ کم‌مخاطبماندن این آثار (علاماتی و عزیزی، 1397، ص. 47). |
|
3 |
آسیب‌شناسی بینشی تاریخ شفاهی دفاع مقدس |
مقاله |
محمد ابراهیم روشن ضمیر |
1-ارائۀ تصویر نادرست از کمک‌های ویژۀ الهی، دعا و رازونیاز و شهادت‌طلبی 2- آرمان‌گرایی افراطی و غفلت از واقعیت‌ها 3- مبالغه و گزافه‌گویی 4- نادیده‌گرفتن تدبیر و برنامهریزی (علاماتی و عزیزی، 1397، ص. 61). |
|
4 |
آسیب‌شناسی تدوین تاریخ شفاهی در سازمان‌ها و نهادهای متولی |
مقاله |
داود صلاحی |
1-فقدان چشم‌انداز و اهداف راهبردی 2- ضعف در نگاه کارشناسی و علمی 3- ضعف در نیروی انسانی متخصص و کارآمد 4- ضعف در تعاملات بین‌سازمانی 5- ضعف در طراحی ساختار و سازوکار مناسب 6- ضعف در نگاه تحولی و رو به رشد 7- تکیه بر رشد کمّی و غفلت از الزامات کیفی 8- ضعف در دسته‌بندی و هدف‌گذاری برای انتخاب خاطره‌گوها 9- فقدان سناریوی محتوایی 10- فقدان بانک اطلاعات موضوع‌ها و افراد 11- منحصرماندن در خاطرات افراد خاص 12- ضعف در شیوه‌های مناسب ادارۀ جلسات خاطره‌گویی 13- فقدان دستورجلسۀ علمی در ادارۀ جلسات خاطره‌گویی 14- توجیه‌نبودن مصاحبه‌گران و مصاحبه‌شوندگان 15- انجام‌نشدن مصاحبه‌های تکمیلی 16- عدم تصویربرداری مناسب از جلسات خاطره‌گویی 17- عدم بازبینی و برطرف‌کردن اشکال پیش از آرشیو 18- فقدان آرشیو جامع و متمرکز 19- فقدان نرم افزار تخصصی آرشیو 20- عدم برنامهریزی برای بهره‌برداری بهینه از خاطرات و عدم هدف‌گذاری 21- عدم دسترسی کاربران به اصل خاطرات و منابع درجه‌اول 22- انحصار خروجی‌های خاطرات در خروجی مکتوب 23- کمبود پژوهشگران و تدوین‌گران متخصص (علاماتی و عزیزی، 1397، ص. 78). |
|
5 |
آسیب‌شناسی تاریخ شفاهی و راهکارهای آن؛ با تأکید بر دفاع مقدس |
مقاله |
مریم طالبی، ساره مشهدی میقانی و مریم حاجی زاده |
1- نبود نیروهای متخصص و آموزش‌دیده 2- عدم تخصیص بودجۀ کافی 3- ضعف مباحث نظری (علاماتی و عزیزی، 1397، ص. 80). |
|
6 |
آسیب‌شناسی تاریخ شفاهی دفاع مقدس با تکیه بر ساختار روایی خاطره |
مقاله |
احمد لامعی گیو، سمیه اقبالی نسب و سارا لامعی گیو |
1-عدم توجه به پژوهش و راستی‌آزمایی منابع 2- تکیه و اعتماد صرف به نقل راویان 3- کمبود مصاحبه‌گران و نویسندگان مجرب در این حوزه 4- در دسترس نبودن اطلاعات و دادههای مربوط به دفاع مقدس 5- عدم توجه به انتشار اسناد و مدارک تاریخی جنگ تحمیلی 6- استانداردنبودن دادههای پایه در زمینۀ شهدا، جانبازان، آزادگان و ... 7- فقدان دانشنامۀ تخصصی دفاع مقدس 8- صعوبت حصول به مستندات 9- التفات‌نکردن به آموزش نسل جوان نویسنده در خصوص افزایش کیفیت طراحی علمی مصاحبه‌ها 10- عدم عنایت وافی و کافی به آرشیو مصاحبه‌های صوتی و تصویری به مثابۀ یک سند و وثیقۀ تاریخی در این حوزه (علاماتی و عزیزی، 1397، ص. 110). |
|
7 |
بررسی تحریفات انجام‌گرفته در تاریخ دفاع مقدس توسط راویان کاروان‌های راهیان نور |
مقاله |
سرتیپ دوم رحمان اکبرآبادی[10] |
تحریف راویان غیرسازمانی و بعضاً تعدادی از راویان مستقر در سازمان‌ها به علت: 1- عدم برخورداری از آگاهی و دانش کافی در رابطه با تشریح عملیات‌ها و شیوۀ عملکرد رزمندگان 2- بیان خاطرات، تنها به یک مؤلفه مانند مانور و حرکت پیادۀ نظام با سلاح انفرادی اشاره کرده و شعاع عمل نبردها را بسیار محدود تلقی کرده‌اند (اکبرآبادی، 1394، ص. 5). |
|
8 |
اهمیت و آسیب‌شناسی تاریخ و تاریخ‌نگاری از منظر امام خمینی (ره) (1391) |
مقاله |
محمود کریمی و سعید طاوسی مسرور |
مقالۀ حاضر، پس از اشارۀ اجمالی به اهمیت و فواید تاریخ، آسیب‌شناسی تاریخ و تاریخ‌نگاری از دیدگاه امام خمینی (ره) را بررسی تفصیلی می‌کند. این مقاله آسیب‌شناسی تاریخ‌نگاری در محورهایی همچون عدم بی‌طرفی مورخ، تحریف تاریخ، بی‌دقتی در ثبت وقایع، تاریخ‌نگاری بدون نقد و تحلیل، عدم توجه به تودۀ مردم در تدوین تاریخ و نبود نگاه قرآنی در تحلیل‌های تاریخی را از منظر و بیان امام خمینی (ره) به بحث می‌گذارد. از جملۀ دلایل بروز آسیب [تحریف و فراموشی] در روایت تاریخ به شرح زیر عبارت‌اند از: 1- وابستگی به قدرت حاکم 2- تحریف تاریخ با انگیزه‌های گوناگون 3- بی‌دقتی در ثبت وقایع 4- تاریخ‌نگاری بدون تحلیل 5- تقلید از مورخان پیشین 6- انحصار منابع تاریخی به گزارش‌های نخبگان و اصحاب قدرت 7- غفلت از مبانی و سنت‌های قرآنی در تدوین و تحلیل تاریخ 8- موضوع‌محوری به‌جای مسئله‌محوری در پژوهش‌های تاریخی (کریمی و طاوسی مسرور، 1391، صص. 7-28) |
جدول 3- اسامی برخی از پیشکسوتان و خبرگان مصاحبه‌شده در خصوص تحریف و فراموشی روایت پدافند هوایی در دفاع مقدس
|
ردیف |
درجه و نام و نشان پیشکسوت |
عمدۀ مسئولیت‌های پیشین و فعلی |
|
1 |
سرتیپ خلبان حبیب بقایی |
پیشکسوت نهاجا، فرماندۀ پایگاه هوایی دزفول، فرماندۀ نهاجا، جانشین فرماندهی کل آجا، مشاور فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) |
|
2 |
سرتیپ خلبان وابسته شهرام رستمی |
پیشکسوت نهاجا، جانشین فرماندهی نهاجا، رئیس ستاد مشترک ارتش |
|
3 |
سرتیپ وابسته سید محمود یمینی |
فرماندۀ مرکز آموزش‌های هوایی شهید خضرایی، فرماندۀ پدافند هوایی نهاجا |
|
4 |
سرتیپ براتعلی غلامی |
فرماندۀ پدافند هوایی نهاجا، معاون هماهنگ‌کنندۀ نهاجا، معاون هماهنگ‌کنندۀ ودجا، مشاور فرماندهی کل قوا (مدظله العالی) |
|
5 |
سرتیپ دوم وابسته حقیری |
پیشکسوت پدافند هوایی، فرماندۀ چند گروه پدافند هوایی در سالهای مختلف دفاع مقدس و پس از آن |
|
6 |
سرتیپ دوم وابسته محسن مرادیان |
پیشکسوت پدافند هوایی نزاجا، هیئت‌علمی داعا |
|
7 |
سرتیپ دوم وابسته غلامحسین دربندی |
پیکشسوت نزاجا و ساعس آجا، جانشین معاونت فرهنگی ساعس آجا |
|
8 |
سرتیپ دوم علی اکبر ابتهاج |
پیشکسوت پدافند هوایی، فرماندۀ گروه پدافند هوایی بهبهان، معاونت عملیات فرماندهی پدافند هوایی نهاجا |
|
9 |
سرتیپ دوم وابسته قاسم فراوان |
پیشکسوت پدافند هوایی، فرماندۀ گروه پدافند هوایی همدان |
|
10 |
سرتیپ دوم وابسته اباذر جوکار |
پیشکسوت پدافند هوایی، فرماندۀ منطقۀ پدافند هوایی اصفهان، مدیر موزۀ اسناد و تاریخ‌نگاری پدافند هوایی |
|
11 |
سرتیپ دوم وابسته محمود حجامی |
پیشکسوت پدافند هوایی، فرماندۀ منطقۀ پدافند هوایی جنوب غرب (امیدیه)، رئیس مرکز مطالعات پدافند هوایی |
|
12 |
سرهنگ وابسته رشید قشقایی |
پیشکسوت پدافند هوایی، معاون امور مهندسی نهاجا |
|
13 |
سرتیپ دوم دکتر علی شکوری |
رئیس مرکز مطالعات نپاجا |
|
14 |
سرهنگ وابسته علی رخت افکن |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
15 |
سرهنگ وابسته هادی فرخی |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
16 |
سرهنگ وابسته سید احمد کیا |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
17 |
سرهنگ وابسته خسرو خطیب قوامی |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
18 |
سرهنگ وابسته خسرو جهانی |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
19 |
سرهنگ وابسته سید علی حسینی |
پیشکسوت پدافند هوایی، فرماندۀ گروه پدافند هوایی اهواز در عملیات والفجر 8 |
|
20 |
سرهنگ وابسته حسین خرم |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
20 |
سرهنگ وابسته امیر گودرزی |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
21 |
سرهنگ وابسته شاداب عسکری |
پیشکسوت ساحفاجا |
|
22 |
سرهنگ وابسته بهمن زارع نعمتی |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
23 |
سرهنگ وابسته حسین صفری ابهری |
پیشکسوت پدافند هوایی |
|
24 |
سروان وابسته مهدی اشتری |
پیشکسوت پدافند هوایی |
نظرات برخی از پیشکسوتان پدافند هوایی در خصوص آسیب‌های روایت پدافند هوایی در دفاع مقدس
در جلسۀ میز تخصصی تجزیه‌وتحلیل دفاع مقدس و نبردهای معاصر پدافند هوایی و در مصاحبه‌های انجام‌شده توسط پژوهشگر، هر یک از پیشکسوتان ارتش به ویژه نهاجا و پدافند هوایی اقدام به ارائۀ دیدگاه خود در خصوص آسیب‌های روایت دفاع مقدس هوایی و پدافند هوایی کردند. برخی از نظرات پیشکسوتان در خصوص آسیب‌های مبتلابه روایت‌های دفاع مقدس به شرح زیر عبارت‌اند از:
جدول 4- نظرات پیشکسوتان در خصوص آسیب‌های مبتلابه روایت‌های دفاع مقدس
|
ردیف |
درجه و نام و نشان پیشکسوت |
نوع آسیب مطرح‌شده |
توضیح |
|
1 |
سرتیپ ستاد سید محمود یمینی |
تحریف |
برابر کتاب سال ششم جنگ، یک فروند هواپیمای دشمن در ساعت 08:51 مورخ 28/02/1365 بر فراز منطقۀ شمال غرب کشور و یک فروند در ساعت ١١:٣٠ همان روز بر فراز منطقۀ عملیاتی حاج عمران توسط جنگ‌افزارهای پدافند هوایی منهدم شده است، ولی در فهرست soc همدان انهدام هواپیمای دوم در ساعت ١١:٣٠ بیان نشده است. |
|
2 |
سرتیپ دوم وابسته محسن مرادیان |
فراموشی |
عدم ثبت و ضبط عملکرد پدافند هوایی نزاجا در دفاع مقدس |
|
3 |
سرتیپ دوم وابسته اباذر جوکار |
فراموشی |
حدود 70 درصد از درگیری‌های هوایی در دفاع مقدس در حوزۀ soc شیراز و ایستگاه‌های رادار مانند رادار بوشهر و ... رخ داده است. در عملیات کربلای 5، حدود 800 عملیات هوایی انجام شدند. موارد بسیاری در تاریخ پدافند هوایی وجود دارند که تا کنون بیان نشده‌اند. دلیل عدم بیان موفقیت‌ها و روایت‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس عبارت‌اند از: 1-عدم یکپارچه‌سازی سازمان‌های متولی روایت و نشر دفاع مقدس 2-عدم تطبیق برخی از روایت‌ها با نیاز مخاطب و جامعه 3-عدم نیازسنجی صحیح و درست در خصوص اولویت بیان روایت‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس 4- عدم کفایت حمایت مالی از نویسندگان در خصوص تاریخ‌نگاری جنگ، نبردنویسی و مستندسازی رخدادهای دفاع مقدس [پدافند هوایی] 5-عدم وجود کتابخانۀ تخصصی و مرکز اسناد جامع پدافند هوایی در دفاع مقدس 6-عدم وجود فروشگاه و نمایشگاه نشر پدافند هوایی در سطح شهر تهران برای تسهیل دسترسی مردم به تولیدات فرهنگی پدافند هوایی در دفاع مقدس و آشنایی بیشتر مردم با عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس |
|
4 |
سرتیپ دوم وابسته محمود حجامی |
فراموشی |
به نظر من، برخی از موارد یا بررسی نشده‌اند یا از رویکردی دیگر به آنها نگاه شده است؛ برای مثال، موضوع وظیفه‌محوری در پدافند. همیشه به نقش آدم‌ها و جنگ‌افزارهای موجود در منطقۀ نبرد توجه شده، اما از نقش سیستم‌های مستقر در سایر مناطق حرفی زده نشده یا کمتر گفته شده است و جالب اینکه اصلاً حق ایثارگری هم به آنها تعلق نگرفته است. موضوع بعدی به نظر من نقش هدایت‌های ستادی در بالادست پدافند است؛ اینکه عده‌ای بودند که تصمیم‌های لازم را برای راهبردهای دفاع هوایی بگیرند، از موضوع کلان تشکیل قرارگاه پدافند هوایی برای هماهنگی بیشتر نیروهای عمل‌کننده گرفته تا موضوع میانی‌تر نوشتن سازمان‌های رزم برای عملیاتهای مختلف و تا موضوع‌های خردتر مانند نقشۀ چیدمان سلاح‌ها در منطقه و ... در رابطه با مورد اخیر، می‌توان به تغییر چیدمان جزیرۀ خارک، جابه‌جایی‌های اسکایگارد و هاگ و اورلیکن در مناطق مختلف کشور اشاره کرد. نقش بی‌بدیل سامانۀ یکپارچۀ کشور در کنترل به‌سامان عملیاتی سلاح‌ها، به نظر من آن‌گونه که بایسته است، بررسی نشد. همین الان، بسیاری از کارشناسان عدم کارایی سامانۀ فرماندهی و کنترل روسیه را دلیل ناکامی این کشور در جنگ اوکراین تلقی می‌کنند. از نقش تأمین حفاظت در اسکورت جنگ‌افزارها و ... کمتر گفته شده است. از نقش سامانۀ آمادی (معاونت لجستیک وقت) و آرال آن زمان در پشتیبانی عمومی و تخصصی از جنگ کمتر گفته شده و به طور ویژه اهمیت ارتباط، اهمیت تأمین قطعات دستگاه‌ها و سلاح‌ها، اهمیت کارکنان این سامانه‌ها در سطوح مختلف و تلاش برای سرپا نگه‌داشتن همۀ تجهیزات و اهمیت توان کارکنان عملیاتی به عنوان رده‌های اولیۀ تعمیر و نگهداری در کارآمدی سیستم‌ها با استفاده از سرویس‌ها و چک‌های اولیه بر اساس چک‌لیست‌های در اختیار کمتر گفته شده است. از اهمیت دلبستگی‌های تخصصی به عنوان پیشران انجام بهینۀ وظیفه از یک سو و نقش آن در کاهش توان عملیاتی از سوی دیگر کمتر شنیده‌ایم. از اهمیت پدافند غیرعامل در جانمایی، در ساخت سازه‌های مناسب و مانند آن، از اهمیت رعایت کدها در مکالمات مختلف و اشکالات آن (برای مثال، لزوم استفاده از سیستم‌های کد و دی‌کد اتومات که بعدها مطرح شد) و مسائلی از این دست کمتر شنیده‌ایم. در این رابطه باید به نقش کارکنان اداری، دارایی، ترابری و ... در جنگ نیز اشاره کرد. |
|
5 |
سرهنگ وابسته رشید قشقایی |
فراموشی |
نگفته‌های پدافند هوایی ارتش در جنگ تحمیلی ۸سالۀ عراق علیه ایران: اول؛ سازمان مصوبۀ پدافند هوایی اختصاص به دفاع از پایگاه‌ها و مناطق هوایی و گروه‌های پدافند و ایستگاه‌های مخابرات نظامی و ایستگاه‌های رادار داشت. دوم؛ مناطق عملیاتی و مناطق رزم در زمان‌های عملیاتی به آن سازمان مصوبه اضافه شدند و هیچ گفته نشد. |
|
6 |
سرتیپ دوم دکتر علی شکوری |
تحریف و فراموشی |
برنامۀ مثبت نگاتیو یکی از برنامه‌های تحریف‌آمیز صداوسیما در خصوص دفاع مقدس است. باید هر روز صبح برای کارکنان پدافند هوایی، عملیاتهای پدافند هوایی تشریح شوند. راهیان نور یک فرصت خوب برای بیان روایت پدافند هوایی است. باید راوی خوب و توانمند داشته باشیم. در مجموع، از جملۀ دلایل تحریف و فراموشی عبارت‌اند از: 1-نگاه سیاسی به روایت جنگ منجر به تحریف و فراموشی شد. 2-ممیزی آثار منتشرشده در خصوص دفاع مقدس به‌خوبی انجام نمی‌شود. 3-عدم تلاش کافی برای فرهنگ‌سازی 4-پدافند هوایی در دفاع مقدس یک فرماندهی تابع و زیرمجموعۀ نهاجا بود؛ از این رو، اقدامات نهاجا در دفاع مقدس بیشتر شناخته شده است. عمدۀ کتاب‌های منتشرشده توسط نهاجا به رخدادهای حوزۀ آفند هوایی توجه کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم بیان برخی از روایت‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس ناشی از همین مسئله است. |
|
7 |
سرهنگ وابسته علی رخت افکن |
فراموشی |
دستور رزمی 5/101 حاصل جمع‌آوری و تجزیه‌وتحلیل تجربیات جنگ جهانی دوم توسط یک سرگرد است. در عملیات والفجر 8، بیش از 8 پروژه انجام شدند تا عملیات به ثمر برسد. جابه‌جایی توپ‌های پدافند هوایی از همۀ نقاط کشور و انتقال به منطقۀ عملیاتی والفجر 8 یک ریسک بزرگ بود؛ زیرا تجهیزات و تسلیحات پدافند هوایی از برخی از مناطق جمع شدند تا به عملیات والفجر 8 برده شوند. برخی از مناطق حساس و شهر فاقد توپ پدافند هوایی شدند. مشهد، چابهار و ... فاقد توپ پدافند هوایی شدند. در عملیات والفجر 8، قرار بود 2 توپ پدافند هوایی از نهاوند خارج شوند. مردم اجازه نمی‌دادند. با وساطت استاندار وقت، توپ‌های پدافند هوایی از نهاوند خارج و در منطقۀ عملیاتی والفجر 8 مستقر شدند. امیر مینویی در عملیات کربلای 5 نوشت: «خدایا تو شاهد باش که هر کاری می‌توانستم کردم.» یکی از تجربیات در والفجر 8 این بود که از همۀ یگان‌ها مأمور به منطقۀ عملیاتی والفجر 8 اعزام شد. در مارون، یکی از چابهار، یکی از بندر عباس و ... بودند. همین مسئله منجر به اشکال در پشتیبانی شد. مأموریتی‌بودن کارکنان و تجهیزات معضلی برای ستاد پدافند هوایی بود. (بر اساس تجربۀ مورد اصابت قرار گرفتن اف-14 در گوره). وحدت فرماندهی در پدافند هوایی مهم است. همواره در معرض تهدید از مرزهای غربی کشور هستیم. باید آمادگی لازم را حفظ کرد. فرماندهان نباید خودسانسوری کنند و باید در بیان مشکلات به رده‌های بالاتر صراحت و دقت داشته باشند. این روایت‌ها بیان نشده‌اند. در پدافند هوایی، انتقال تجربه از سوی پیشکسوتان به جوانان به طور کامل انجام نشده است. در واقع: 1- ضعف در روایت دفاع مقدس در داخل پدافند هوایی و همچنین خارج از پدافند هوایی وجود دارد. ابتدا باید به کارکنان پدافند هوایی، روایت‌های پدافند هوایی منتقل شوند. این نسل پس از آشنایی با روایت‌ها، خودشان روایتگر خواهند شد. ابتدا جامعۀ داخل پدافند هوایی را سیراب از روایت پدافند هوایی کنید. 2- فراموشی و عدم دقت برخی از پیشکسوتان پدافند هوایی به دلیل کهولت سن باعث کاهش دقت در روایت و حتی فراموش‌شدن برخی از رخدادها شده است. 3- عدم شناخت از جامعۀ مخاطب و عدم آشنایی با زبان مخاطبان منجر به ناکارآمدی روایت‌ها شده است. 4- هر عملیاتی شامل مراحل مهیاشدن، تثبیت و اجرای عملیات است. در روایت‌ها فقط به اجرای عملیات توجه شده است. به مراحل مهیاشدن و تثبیت کمتر اشاره شده است. 5- عدم توجه به پیشینۀ قدرتمند ارتش زمینه‌ساز فراموشی و تحریف است. 6- چهره‌سازی از پیشکسوتان و شهدای پدافند هوایی به‌خوبی انجام نشده است. مردم با چهره‌های پدافند هوایی آشنا نیستند. عدم آشنایی با چهره‌های پدافند هوایی منجر به مغفول‌ماندن روایت پدافند هوایی شده است. 7- جایگاه شغلی پایین‌تر فرماندهان گروه‌های پدافند هوایی به نسبت سایر اعضای شورای تأمین شهرها و سایر فرماندهان نظامی و انتظامی مانع اظهار نظر کامل آنها و بیان روایت پدافند هوایی شده است. البته این مشکل اکنون برطرف شده است. |
|
8 |
سرهنگ وابسته فرخی |
فراموشی و تحریف |
بسیاری از کارهای پدافند هوایی با استفاده از بازوهای دیگر در نهاجا انجام شده‌اند، مانند فاشا، گردان‌های شکاری، خفاش و ... . عملکرد نهاجات بدون پدافند هوایی امکان‌پذیر نبود. 345 عملیات برون‌مرزی در 4 سال آخر جنگ در حوزۀ soc همدان انجام شدند. در کتابها نهاجا هم آن‌گونه که باید از عملکرد پدافند هوایی گفته نشده است. دربارۀ شبکۀ دیدبانی پدافند هوایی و چگونگی ایجاد آن کمتر صحبت شده است. حسین حاجی اولین مسئول دیدهبانی بود. برای بیان عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس به دو قشر نیاز داریم: کسی که نگارش خوبی دارد و کسی که پیشکسوت پدافند هوایی است. این دو باید در کنار هم باشند. در نگارش شجاع باشیم و نگران چیزی نباشیم. ایجاد جاذبه در نگارش ضرورت دارد. پشتیبانی از فرایند ثبت و ضبط و انتشار عملکرد پدافند هوایی کم است. |
|
9 |
سرهنگ وابسته سید احمد کیا |
فراموشی و تحریف |
عراق قبل از شروع جنگ، 92 سایت شنود در جوار مرز با ایران مستقر کرد. تسلط زیادی بر رخدادهای داخل ایران داشتند. با استفاده از همین سایت‌های شنود، هواپیمای خفاش (اف-27) ما و همچنین هواپیمای حامل شهید محلاتی و شهید خضرایی را مورد اصابت قرار دادند. تا کنون نمونه‌های کمی از اقتدار پدافند هوایی بیان شده‌اند. به دلیل حفظ اطلاعات، در زمان مقرر اجازۀ بیان روایت را نداشتیم. ایجاد جاذبه برای دانشگاهیان، کودکان و نوجوانان برای روایت پدافند هوایی در راستای فرهنگ‌سازی ضروری است. |
|
10 |
سرهنگ وابسته حسین خرم |
فراموشی و تحریف |
1-تشدد (تعداد زیاد) اسناد و تشدد افکار یکی از مسائل و مشکلاتی است که در روایتگری پدافند هوایی با آن مواجه هستیم. 2-بیان عملکرد فردی به‌جای عملکرد سازمانی منجر به فراموشی برخی از روایت‌ها شده است؛ یعنی برخی از راویان فقط از خود تعریف می‌کنند. 3-عدم هم‌پوشانی منابع و اسناد و مدارک پدافند هوایی یک معضل محسوب می‌شود. مجموعۀ کتابها هشت‌جلدی پدافند هوایی در گذرگاه تاریخ، نامۀ معاونت اطلاعات نهاجا و ... . این مشکل عدم هم‌پوشانی اسناد و مدارک در خصوص آمار شهدا هم وجود دارد. 4-برای روایتگران پدافند هوایی کلاس‌های آموزشی برگزار نشده‌اند و کادرسازی انجام نشده است. به روایتگر جدید نیاز داریم. |
|
11 |
سرهنگ وابسته امیر گودرزی |
فراموشی و تحریف |
کمبود تعداد روایتگر پدافند هوایی در فرایند عدم بیان عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس اثرگذار است. |
رویکرد پژوهش کیفی، روش پژوهش توصیفی-تاریخی و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای (با ابزار فیش‌برداری) و میدانی (با ابزار مصاحبه، مشاهده و کانون خبرگی) است. در خصوص مصاحبه‌ها، از روش تاریخ شفاهی نیز استفاده شد.
جامعۀ آماری
کلیۀ اسناد، مدارک، کتابها، پژوهش‌ها، مقاله‌ها، مصاحبه‌های مربوط به عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس
حجم نمونه
نمونۀ آماری منطبق بر جامعۀ آماری است.
روش نمونه‌گیری
روش نمونه‌گیری غیرتصادفی و تمام‌شمار
متغیرهای پژوهش (تعاریف نظری و عملیاتی)
با توجه به فرایند پژوهش و اکتشافی‌بودن آن، این طرح پژوهشی فاقد متغیر است.
شیوۀ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و اطلاعات مربوط به این پژوهش با استفاده از جمع خبرگی و مراجعه به پیشکسوتان پدافند هوایی در دفاع مقدس و مصاحبه با آنها و تطبیق با اسناد و مدارک مربوط انجام خواهد شد. مطرح‌کردن موضوع در جمع پیشکسوتان پدافند هوایی و کسب نظر آنها به جمع‌بندی نهایی منجر خواهد شد.
در واقع، می‌توان گفت پژوهش حاضر، از نظر هدف، یک پژوهشِ کاربردی است و از نظر شیوۀ گردآوری و تحلیل اطلاعات، یک پژوهشِ توصیفی است.
قلمرو زمانی پژوهش: سالهای 1359 الی 1367
قلمرو مکانی پژوهش: سازمان‌های دفاعی، امنیتی، نظامی و انتظامی جمهوری اسلامی ایران
قلمرو موضوعی: تبیین حقایق عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس با رویکرد مقابله با تحریف و فراموشی
دست‌یابی به اعتماد (معادل اعتبار در پژوهش‌های کیفی) در پژوهش حاضر به روش زیر انجام شد:
بهره‌مندی از تکنیک ممیزی
در این روش، چند متخصص و صاحب‌نظر که در کار کیفی تجربه داشتند بر مراحل مختلف پژوهش و برداشت‌های پژوهشگر نظارت کردند.
جدول 5- روش‌های اطمینان از روایی
|
روش‌های اطمینان از روایی |
نحوه اجرا در فرایند این پژوهش |
|
کنکاش بلن مدت |
افزایش حساسیت نظری، مشارکت عملی و ارتباط با مشارکت‌کنندگان برای ارزیابی برداشت‌های پژوهشگر |
|
مشاهدۀ پایدار |
مشارکت عملی پژوهشگر و حضور در محیط مشارکت و اکتشاف جزئیات تجربیات مشارکت‌کنندگان |
|
بازرسی مجدد مسیر کسب اطلاعات |
انجام بازرسی ادواری اطلاعات و کدهای به‌دست‌آمده برای جلوگیری از سوگیری و اطمینان از صحت توسط پژوهشگر با نظارت اساتید راهنما و مشاور |
|
بررسی مجدد با مشارکت‌کنندگان |
واکاوی اطلاعات به‌دست‌آمده و نظرسنجی از مصاحبه‌شوندگان در خصوص نتایج |
|
تکنیک مثلث‌سازی |
استفاده از منابع متعدد برای جمع‌آوری داده‌ها |
|
مقایسۀ پی‌درپی |
مقایسۀ دادههای به‌دست‌آمده از منابع مورد بررسی با سایر منابع به صورت پی‌درپی در تمام فرایند پژوهش |
تجزیه‌وتحلیل یافته‌های پژوهش و نتیجه گیری
در فرایند پژوهش، ابتدا اسناد و مدارک پدافند هوایی و نیروی هوایی ایران و عراق توسط پژوهشگر مطالعه شدند. با توجه به اینکه پژوهشگر در سالهای گذشته مصاحبه‌هایی را با سه روش مصاحبۀ باز، ساختاریافته و نیمه‌ساختاریافته با پیشکسوتان نیروی هوایی و پدافند هوایی انجام داده بود و به عنوان نویسنده و پژوهشگر حوزۀ پدافند هوایی، دارای آشنایی با نقش و عملکرد پدافند هوایی در سالهای جنگ تحمیلی است، نسبت به مطالعۀ کتابها و روایت‌های مرتبط با پدافند هوایی که در داخل کشور یا خارج از کشور منتشر شده‌اند، اقدام کرد. مواردی که با مستندات پدافند هوایی همخوانی نداشتند را به روش خبرگی در جلسۀ میز تخصصی تجزیه‌وتحلیل دفاع مقدس به میزبانی مدیریت موزه و تاریخ‌نگاری پدافند هوایی با حضور پیشکسوتان حوزۀ پدافند هوایی در تخصص‌های کنترل شکاری، کنترل فرماندهی و در طیف درجات سروان وابسته، سرهنگ وابسته و سرتیپ دوم وابسته بررسی کرد.
در مرحلۀ بعد، مصاحبه‌های جدید با پیشکسوتان پدافند هوایی انجام شدند و نظر یکایک آنها در خصوص موارد احصاشده تحریف و فراموشی پرسیده شد.
با توجه به اینکه در ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه مورد توجه قرار گرفته بود و تکمیل پرسشنامۀ مکتوب توسط پیشکسوتان خارج از حوصلۀ آنها بود، پرسش‌های پرسشنامه به صورت شفاهی از پیشکسوتان پدافند هوایی پرسیده شدند.
تطبیق اسناد و مدارک بالادستی و دست‌اول پدافند هوایی در دفاع مقدس با موارد تحریف و فراموشی و در نهایت مطرح‌کردن نتایج و دستاوردهای پژوهش در جلسۀ میز تخصصی تجزیه‌وتحلیل دفاع مقدس پدافند هوایی و دریافت تأیید خبرگان پدافند هوایی، تأییدی بر دستاوردهای پژوهش به شمار می‌رود. یافته‌های پژوهش به شرح زیر عبارت‌اند از:
دلایل تحریف روایت‌ها در تاریخ پدافند هوایی
در پژوهش انجام‌شده، عوامل زیر به عنوان دلایل تحریف روایت‌ها در تاریخ پدافند هوایی بیان می‌شوند:
الف-تحریف به دلیل کینه‌جویی و دشمنی (توسط بیگانگان و دشمنان)
ب-تحریف به دلیل منافع سازمانی
پ-تحریف به دلیل ردّ اتهام کم‌کاری و فرافکنی
ت-تحریف به دلیل عدم آگاهی
ث-تحریف سهوی به دلیل اشتباه در مراحل اجرای مصاحبه
انواع شیوه‌های تحریف روایت‌ها
انواع شیوه‌های تحریف در روایت‌ها مرتبط با عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس به شرح زیر عبارت‌اند از:
الف-تحریف تصاویر دفاع مقدس
ب-تحریف در فیلم‌های مرتبط با دفاع مقدس (انواع فیلم‌های سینمایی و مستند)
پ-تحریف در آثار مکتوب مانند کتابها، مقاله و سایر آثار مکتوب
ت-تحریف در آثار شفاهی مانند سخنرانی، مصاحبه و روایتگری
ث-کم‌اهمیت جلوهدادن یک رخداد عظیم
زمینه‌های بروز تحریف و فراموشی در تاریخ پدافند هوایی
در مصاحبه با پیشکسوتان گرانقدر پدافند هوایی در جلسات میز تخصصی تجزیه‌وتحلیل دفاع مقدس و نبردهای معاصر، برخی از نظرات پیشکسوتان پدافند هوایی دربارۀ زمینه‌های بروز تحریف و فراموشی در تاریخ پدافند هوایی به شرح زیر ثبت شدند:
1-نگاه سیاسی و منفعت‌طلبانه به روایت جنگ منجر به تحریف و فراموشی شد.
2-ممیزی آثار منتشرشده در خصوص دفاع مقدس به ویژه آثار حوزۀ پدافند هوایی به‌خوبی انجام نمی‌شود.
3- تلاش کافی برای فرهنگ‌سازی در خصوص روایت‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس انجام نمی‌شود.
4-پدافند هوایی در دفاع مقدس یک فرماندهی تابع و زیرمجموعۀ نهاجا بود. از این رو، اقدامات نهاجا در دفاع مقدس بیشتر شناخته شده است. عمدۀ کتاب‌های منتشرشدۀ مرتبط به رخدادهای حوزۀ آفند هوایی توجه کرده‌اند. یکی از مهم‌ترین دلایل عدم بیان برخی از روایت‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس ناشی از همین مسئله است.
5- ضعف در روایت دفاع مقدس در داخل پدافند هوایی و همچنین خارج از پدافند هوایی وجود دارد. ابتدا باید به کارکنان پدافند هوایی، روایت‌های پدافند هوایی منتقل شوند. این نسل پس از آشنایی با روایت‌ها، خودشان روایتگر خواهند شد. ابتدا جامعۀ داخل پدافند هوایی را سیراب از روایت پدافند هوایی کنید.
6- فراموشی و عدم دقت برخی از پیشکسوتانِ گرانقدرِ پدافند هوایی به دلیل کهولت سن باعث کاهش دقت در روایت و حتی فراموش‌شدن برخی از رخدادها شده است.
7- عدم شناخت از جامعۀ مخاطب و عدم آشنایی با زبان مخاطبان منجر به ناکارآمدی روایت‌ها شده است.
8- هر عملیاتی شامل مراحل مهیاشدن، تثبیت و اجرای عملیات است. در روایت‌های پدافند هوایی عمدتاً به اجرای عملیات توجه شده است. مراحل مهیاشدن و تثبیت کمتر مدنظر قرار گرفته‌اند.
9- عدم توجه به پیشینۀ قدرتمند و اثرگذار ارتش به ویژه پدافند هوایی زمینه‌ساز فراموشی و تحریف است.
10- چهره‌سازی از پیشکسوتان و شهدای پدافند هوایی به‌خوبی انجام نشده است. مردم با چهره‌های پدافند هوایی آشنا نیستند. عدم آشنایی با چهره‌های پدافند هوایی منجر به مغفول‌ماندن روایت پدافند هوایی شده است.
11-روایت‌های ثبت‌شدۀ پدافند هوایی در حوزۀ دفاع مقدس به ارتقای جذابیت و جذب مخاطب نیاز دارند.
12- حمایت و پشتیبانی لازم از فرایند ثبت و ضبط و انتشار عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس انجام نمی‌شود.
13- تشدد (تعداد زیاد) اسناد و تشدد افکار یکی از مسائل و مشکلاتی است که در روایتگری پدافند هوایی با آن مواجه هستیم.
14-بیان عملکرد فردی به‌جای عملکرد سازمانی منجر به فراموشی برخی از روایت‌ها شده است؛ یعنی برخی از راویان فقط از خود تعریف می‌کنند.
15-عدم هم‌پوشانی منابع و اسناد و مدارک پدافند هوایی یک معضل محسوب می‌شود. از جمله کتابها هشت‌جلدی پدافند هوایی در گذرگاه تاریخ، نامۀ معاونت اطلاعات نهاجا و ... .
مشکل عدم هم‌پوشانی اسناد و مدارک در خصوص آمار شهدا هم وجود دارد.
16-برای روایتگران پدافند هوایی کلاس‌های آموزشی برگزار نشده‌اند و کادرسازی انجام نشده است. به روایتگر جدید نیاز داریم. کمبود تعداد روایتگر پدافند هوایی در فرایند عدم بیان عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس اثرگذار است.
17- در سنوات گذشته، جایگاه شغلی پایین‌تر فرماندهان گروه‌های پدافند هوایی به نسبت سایر اعضای شورای تأمین شهرها و سایر فرماندهان نظامی و انتظامی مانع اظهار نظر کامل آنها و بیان روایت پدافند هوایی شده است (البته این مشکل اکنون برطرف شده است).
18-عدم وجود رخداد اثرگذار فرهنگی، دانشی و پژوهشی در حوزۀ پدافند هوایی مانند جشنوارۀ بینالمللی یا ملی در نیروی پدافند هوایی (توضیح اینکه رخدادهای اثرگذار دانشی و پژوهشی منجر به ایجاد مرجعیت‌سازی در حوزۀ دانش و پژوهش و فرهنگی خواهند شد).
19-ضعف رسانه‌ای پدافند هوایی در حوزۀ دفاع مقدس به نسبت سایر سازمان‌ها منجر به ارائۀ ناکافی عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس و ایجاد زمینۀ تحریف و فراموشی شده است.
20-عدم وجود واحد درسی «درس‌آموخته‌های پدافند هوایی از دفاع مقدس» در دانشگاه پدافند هوایی خاتم‌الانبیاء (ص) آجا (توضیح مکمل: در ارتش آمریکا درس‌آموخته‌های جنگ ایران و عراق تحت کد FM به صورت نشریۀ آموزشی منتشر شده است، ولی در ایران و در نیروی پدافند هوایی هنوز حتی یک نشریۀ آموزشی استاندارد تحت عنوان درس‌آموخته‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس تألیف و منتشر نشده است).
نشریۀ آموزشی درس‌آموخته‌های جنگ ایران و عراق در ارتش آمریکا
نشریۀ آموزشی درس‌آموخته‌های جنگ ایران و عراق در ارتش آمریکا
نشریۀ آموزشی درس‌آموخته‌های جنگ ایران و عراق در ارتش آمریکا
21-سوء‌استفاده از حضور پیشکسوتان پدافند هوایی در محافل مربوط به تحریف‌کنندگان تاریخ پدافند هوایی منجر به ایجاد سندیت برای ادعاهای جعلی در خصوص پدافند هوایی شده است (مانند بیان اسامی تعدادی از پیشکسوتان پدافند هوایی در مقدمۀ کتاب ... به منظور اعتباربخشی به مطالب کتاب).
22-عدم سرمایه‌گذاری مالی کافی در خصوص ثبت و ضبط عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس در مقایسه با سایر سازمان‌ها.
تحریف در تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس
مطابق نتایج پژوهش، تعدادی از موارد تحریف در تاریخ پدافند هوایی که در کتابها، مقاله‌ها، خاطرات، روایت‌ها، فیلم‌ها و ... بیان شده‌اند، به شرح زیر عبارت‌اند از:
1- فروپاشی پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش در ابتدای انقلاب اسلامی
2- پدافند هوایی در فرایند انقلاب اسلامی، اعلام بی‌طرفی کرد.
3- ادعای غافلگیری پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش ج.ا. ایران در آغاز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران
3- تحریف در تاریخچۀ جهاد خودکفایی پدافند هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران
4- ناموفق‌بودن پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش ج.ا. ایران در سال اول جنگ تحمیلی
5- خاطرۀ دکتر ... در مورد اعدام کارکنان رادار
6- عدم وابستگی پدافند هوایی سایر سازمان‌ها به پدافند هوایی نهاجا در دفاع مقدس
7- عدم کارایی نهاجا در خصوص سیستم اعلام خبر
8- حضور پدافند هوایی نهاجا صرفاً در تعدادی از عملیاتهای دفاع مقدس
9- ادعای عدم عملکرد پدافند هوایی در 31 شهریور 1359
10- اصابت قرار دادن میگ-25 توسط توپ ضدهوایی تک‌لول 57 میلیمتری
11-روایت اشتباه و ناقص از چگونگی ساقط‌شدن اولین میگ 25 در اصفهان و حذف پدافند هوایی نهاجا از فرایند اصابت قرار دادن میگ 25 عراقی توسط HQ2
12- به‌کارگیری تیتر نادرست در بیان رخداد اصابت قرار دادن میگ 25 عراقی
13- کم‌اثر جلوهدادن نقش پدافند هوایی نهاجا در در دفاع هوایی از خارک
14- حذف نقش پدافند هوایی نهاجا در عملیات والفجر 8
15-ادعای یکی‌بودن عملیات کربلای 4 و کربلای 5
16- ادعای ناکارآمدی اف-14 برای ایران در جنگ عراق علیه ایران
17- تحریف در روایت چگونگی اصابت قرار گرفتن هواپیمای شهید سرلشکر خلبان عباس بابایی
18- تفاوت در بیان تعداد هواپیماهای ساقط‌شدۀ عراقی توسط پدافند هوایی در جنگ تحمیلی
19- تحریف در روایت چگونگی سانحۀ هواپیمای سی-130 حامل فرماندهان پس از عملیات ثامن‌الائمه
20- ادعاهای بی‌اساس در خصوص دلایل شکست در فاو
21- عدم پشتیبانی کامل عملیات سطحی در جنگ توسط پدافند هوایی
22- افزودن آمار تعداد هواپیمای ساقط‌شدۀ خودی توسط پدافند هوایی
23- ...
موارد فراموشی در تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس
با توجه به اظهارات پیشکسوتان پدافند هوایی در مصاحبه‌های متعدد پژوهشگر با آنها و همچنین، منطبق بر اسناد و مدارک پدافند هوایی، موارد زیر به عنوان موارد فراموشی در تاریخ پدافند هوایی در دفاع مقدس و انقلاب توسط پژوهشگر شدند:
1- نقش و عملکرد ستاد کل پدافند هوایی کشور
2- نادیده‌گرفتن حمایت شوروی سابق از عراق و تقویت و تجهیز نیروی هوایی عراق در برابر ایران
3- آزادگان (اسرای) پدافند هوایی در دفاع مقدس
4- نقش و عملکرد پدافند هوایی ارتش در راه‌اندازی، آموزش و پشتیبانی پدافند هوایی سایر سازمان‌ها
5- نقش پدافند هوایی نهاجا در راه اندازی و توسعۀ پدافند غیرعامل
6- عملکرد پدافند هوایی در سال اول جنگ تحمیلی
7- عدم ثبت و ضبط اقدامات گروه پدافند هوایی بهبهان
8- عدم ثبت و ضبط و انتقال تجربیات و درس‌آموخته‌های دفاع مقدس به صورت سیستماتیک و به صورت lessons learned و تدریس در دانشگاه‌ها
9- هماهنگی زیاد خلبانان و افسران کنترل شکاری پدافند هوایی در عملیات مشترک در دفاع مقدس
10- مخالفت پدافند هوایی با دستور تخلیۀ پایگاه هوایی دزفول و رادار دهلران در ابتدای جنگ
11- غفلت از نقش تاریجی جهاد سازندگی (جهاد پدافند هوایی) در روایت‌ها
12- بیان نقش پدافند هوایی ارتش در خارک
13- بیان نقش پدافند هوایی در پیروزی انقلاب اسلامی
14- شیوۀ سایت‌یابی و ساخت سایت‌های پدافند هوایی در دفاع مقدس
15- نقش پدافند هوایی در خنثی‌سازی کودتا
16- عدم ثبت و ضبط عملکرد پدافند هوایی نزاجا در دفاع مقدس
17- بیان‌نشدن عملکرد soc شیراز و یگان‌های مرتبط با آن در دفاع مقدس
18- بیان‌نشدن عملکرد پدافند هوایی در مناطق غیردرگیر
19- بیان‌نشدن نقش ستاد پدافند هوایی نهاجا در ارائۀ طرح‌ها و تحولات عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس
20- بیان ناکافی نقش سامانۀ یکپارچۀ فرماندهی و کنترل پدافند هوایی در دفاع مقدس
21- بیان‌نشدن نقش سامانۀ آمادی و معاونت لجستیک پدافند هوایی در دفاع مقدس
22- بیان‌نشدن نقش آرال پدافند هوایی در دفاع مقدس
23- بیان‌نشدن نقش کارکنان اداری، دارایی، ترابری و ... در جنگ.
24- سازمان مصوبۀ پدافند هوایی مسئول دفاع از پایگاه‌ها و مناطق هوایی و گروه‌های پدافند و ایستگاه‌های مخابرات نظامی و ایستگاه‌های رادار بود، ولی با شروع جنگ تحمیلی، مناطق حساس و حیاتی و اقتصادی مانند پالایشگاه‌‌ها، ایستگاه‌های مخابرات، کارخانجات و بنادر و مناطق عملیاتی و مناطق رزم در زمان‌های عملیاتی به آن سازمان مصوبه اضافه شدند و کمتر گفته شد.
25- عدم ثبت و ضبط نقش پدافند هوایی در مقابله با هواپیمابایی.
26-...
بخشی از مطالب مطرح‌شده توسط برخی از افراد دارای وضعیت «ادعاهای بی‌سند» هستند. ادعاهای بی‌سند آن دسته از روایت‌ها محسوب می‌شوند که مدعی برای اثبات ادعای خود هیچ سندی را ارائه نکرده است و هنوز مشخص نیست آیا در شمار تحریف است یا خیر.
اهمیت شناخت ادعاهای بی‌سند در این است که ادعاهای بی‌سند ظرفیت زیادی برای تولید روایت تحریف‌شده دارند.
-ادعای س ع ت در مصاحبه با مرکز اسناد انقلاب اسلامی در خصوص بیانیۀ امیران ارتش در 22 بهمن 1357
-ادعای م ر در خصوص اعلام حملۀ عراق شش ماه قبل از جنگ به ارتش و دولت وقت
-ادعای راه‌اندازی شبکۀ دیدهبانی توسط شهید بابایی در سریال شوق پرواز
-ادعای خلق ایدۀ ابتکارات به‌عمل‌آمده در عملیات والفجر 8 توسط افرادی غیر از شهید ستاری
1-با رویکرد درس‌آموزی و انتقال تجربه؛ در دانشگاه پدافند هوایی، واحد درسی تحت عنوان «پدافند هوایی در دفاع مقدس» یا «تاریخ پدافند هوایی» در نظر گرفته شود.
2-از سوی مرکز مطالعات و مدیریت موزه و تاریخ‌نگاری، برنامهریزی شود تا برای کارکنان پدافند هوایی دورۀ کوتاه‌مدت آشنایی با روایت صادقانه از عملکرد پدافند هوایی در دفاع مقدس در نظر گرفته شود.
3-با توجه به نقش اثرگذار دائره‌المعارف دفاع مقدس پدافند هوایی در جلوگیری از تحریف و فراموشی، مداخلی برای ادعاهای بی‌سند، تحریفات (همراه با پاسخ) و فراموشی‌های شناسایی‌شده در دائره‌المعارف دفاع مقدس در نظر گرفته شوند.
[1] Applied sciences
[2] Abstract Scienses
[3] Basic Sciences
[4] Experimental sciences
[5] Natural Sciences
[6] Humanities
[7] http://www.vajehyab.com/dehkhoda
[8] Amnesia; Forgetfulness
[9] Distortion; Garble
[10] پیش از بازنشستگی فرماندهی تیپ 41 پیادۀ نزاجا را تجربه کرده و در دفاع مقدس حضور داشته است.
)