Document Type : Original Article
Author
PhD in Local History, Director of Documents and Press of Astan Quds Razavi, Mashhad, Iran
Abstract
Keywords
مقدمه
یکی از سؤالاتی که دربارة اهمیت نقش رجال در هویت محلی مطرح است، میزان ارتباط آنها با محل و اهمیت محلی و منطقه‌ای آنها است؛ به‌طوری‌که پرداختن به برخی جنبه‌های محلی یا منطقه‌ای آنها باعث می‌شود از برخی ابعاد شخصیتی غافل شد. این غفلت ممکن است به‌دلیل نبود و کمبود اسناد و مدارک تاریخی باشد؛ درحالی‌که ردپای این تأثیرگذاری ازطریق مطالعات میدانی و استفاده از روش‌های کارآمد مانند تاریخ شفاهی می‌تواند مستندسازی شود.
فدایی مازندرانی یکی از این افراد است که شخصیت او از جنبه‌های مختلف مذهبی و اجتماعی بررسی می‌شود. در این مقاله با طرح موضوعاتی مانند تاریخ شفاهی و مستندسازی هویت محلی و منطقه‌ای و جایگاه تاریخ شفاهی در تبارشناسی مؤلفه‌های هویتی میرزا محمود فدایی مازندرانی تلاوکی تلاش می‌شود جنبه‌های مختلف موضوع بررسی شوند. سابقه پژوهش نشان می‌دهد تلاوکی شخصیت ناشناخته‌ای در مازندران نیست. دیوان هشت هزار بیتی مراثی او بزرگ‌ترین مقتل زبان فارسی کاملاً شناخته‌شده بوده و به شخصیت تلاوکی جایگاه ملی بخشیده است (فدایی تلاوکی، 1377). مقالاتی مانند فدایی تلاوکی مازندرانی (ظاهری شهاب، 1340) و همایش‌نامه مجموعه مقالات نخستین همایش ملی میرزا محمود فدایی تلاوکی مازندرانی (پاجی، 1394) نیز دربارة شخصیت او مطالبی دارند. در این مجموعه، مقالاتی مانند موسیقی کناری در مقتل فدایی مازندرانی، عصر قاجار و تأثیر آن بر تعزیه و روزگار میرزا محمود فدایی تلاوکی، « سیاست در آیینه ادبیات، بررسی سبک‌شناختی مقتل منظوم فدایی مازندرانی، بررسی باورهای دیوان فدایی مازندرانی، زیبایی‌شناسی رنگ در دیوان فدایی مازندرانی و بررسی و تحلیل فرهنگ عاشورا در مقتل منظوم فدایی مازندرانی آمده‌اند. به نظر می‌رسد بیشتر پژوهش‌های انجام‌شده تأثیرگرفته از مقتل او و اثرات مذهبی آن بوده است؛ اما دربارة موضوعاتی مانند میزان تأثیرگذاری شخصیت محلی، منطقه‌ای و ملی تلاوکی، جنبه‌های این تأثیرگذاری و مشاهدات و مستندسازی میدانی آن، کار شاخصی انجام نشده است. وش پژوهش کتابخانه‌ای است و سعی می‌شود با بررسی مؤلفه‌های هویتی جایگاه تلاوکی در مازندران، جایگاه تاریخ شفاهی در برجسته‌سازی ابعاد مختلف آن بررسی شود.
تاریخ شفاهی و مستندسازی هویت محلی و منطقه‌ای
تاریخ شفاهی به‌دلیل ماهیت مستندنگاری و تکیه بر مشاهده زنده و معتبر رابطه نزدیکی با متخصصان آداب‌ورسوم اجتماعی، قوم‌شناسان و مردم‌شناسان دارد. واژه‌هایی مانند تاریخ شفاهی آداب‌ورسوم، سنت‌های تاریخی و سنت‌های شفاهی موضوعات مشترکی‌اند که امروزه دانشمندان حوزه‌های مختلف در اندیشة یافتن راه‌هایی برای اشتراک فکر و اندیشه و پیداکردن زمینه‌های همکاری مشترک از آنها استفاده می‌کنند (حسن‌آبادی، دهقان‌نژاد، 1390: 64). تاریخ شفاهی ابزار کارآمدی برای جمع‌آوری انواع اطلاعاتی است که در مطالعات میان‌رشته‌ای کاربرد دارد و کمتر در جای دیگر یافت می‌شود (Danielson, 1980: 64). یکی از مهم‌ترین کارکردهای تاریخ شفاهی مستندسازی موضوعات محلی در مکان متناسب موضوع است. تمایل تاریخ محلی نگاران برای مستندسازی اطلاعات و بررسی جامعه دلخواه، آنها را به استفاده از تاریخ شفاهی، متمایل و زمینة استفاده از آن را در کتاب‌های تاریخ محلی پررنگ کرد (Robinson, 1960: 215). تاریخ شفاهی محل مناسبی برای بازسازی هویت مکانی و شخصی‌سازی رابطه بین فرد یا گروه با یک محل است و خاطرات جمعی و فردی را نمی‌توان بدون توجه به زمان و مکان بررسی کرد. جوامع امروزی به‌طور فزاینده‌ای به درک چگونگی درگیرشدن در گذشته نیازمندند تا بتوانند به فهم بهتری از زمان حال برسند و تاریخ محلی با استفاده از تاریخ شفاهی در این زمینه می‌تواند بسیار مؤثر عمل کند (Kyvig and Marty, 1982: 6). نقطه مشترک تاریخ محلی و تاریخ شفاهی توجه به موضوعات و اثراتی است که گاهی در جامعه به آنها توجه نمی‌شود و محلی‌کردن آنها بستر مناسبی را برای استفاده از تاریخ شفاهی فراهم می‌کند.
در بررسی تاریخ محلی یک منطقه ممکن است به انبوهی از منابع مستند و غیرمستند برخورد شود که گاهی حتی قابلیت باور ندارند؛ اما به‌عنوان یک داستان دربردارندة محتوایی‌اند که ممکن است در بررسی تاریخ محلی منطقه مؤثر باشند. جمع‌آوری و بررسی اینگونه داستان‌ها به مشارکت پژوهشگران حوزه‌های مختلف یا استفاده از ابزارهای مختلفی مانند مصاحبه‌های تاریخ شفاهی نیازمندند؛ زیرا گردآوری این باورها هرچند ارزش تاریخی زیادی ندارد، فرایندی برای جلوگیری از فراموشی داستان‌های نسلی است که ممکن است بخشی از هویت آن را تشکیل دهند (Danielson, 1980: 64). استفاده از تاریخ شفاهی در تاریخ محلی امکان جای‌گذاری داستان‌های افراد را در یک قاب بزرگ‌تر می‌دهد تا درک تاریخی افراد را نسبت به جامعه‌ای بهبود بخشد که در آن زندگی می‌کنند (serikaku,1989: 87). منابع تاریخ شفاهی ارتباط مستقیمی با تاریخ محلی دارد و از تصورات تاریخی جامعه نشئت می‌گیرد. بسیاری از پروژه‌های تاریخ شفاهی در بستر محلی انجام می‌شوند و تاریخ شفاهی ابزار مناسبی برای غنی‌سازی تاریخ محلی است. (Morrissey, 1969: 343). تاریخ شفاهی در ارائه تصویر جزئی گویا و شفاف از زندگی مردم عادی در یک محل و تعلقات و دلبستگی‌های آنها در یک زمان به مراتب بهتر از اسناد مکتوب عمل می‌کند و در ایجاد حس تعلق مکانی و انتقال آن از اهمیت برخوردار است؛ زیرا با شخصی‌سازی احساس تاریخی مردم نسبت به گذشته، حس همبستگی و پیوستگی تاریخی را برای مردم یک محل از راه اتصال به ریشه‌ای مشترک ایجاد می‌کند.
مکان در تاریخ محلی از اهمیت زیادی برخوردار است. مامفورد معتقد است هر مکان انبوهی از خاطرات است که طی قرون مختلف در آن انباشته شده است. این خاطرات جنبه‌های مختلف هویتی مکان را زنده و مردم را به گذشته نزدیک‌تر می‌کنند (Mumford, 2003: 88). تعامل ساکنان یک محل با مکان، یک رابطة چندسویه است. گاهی مکان فقط هویت‌دهندة ساکنان است و یک هویت کلی محسوب می‌شود. بزرگ یا کوچک بودن هر واحد مکانی بر نوع هویت تأثیرگذار است و ارتباط بین واحدهای مکانی هویت نهایی را شکل می‌دهد. در دل هویت‌های مکانی است که هویت‌های خرد مانند هویت خانوادگی و خاندانی یا قومی و نژادی نیز بر فرد اثر دارد و درنهایت، مجموعه‌ای از این هویت‌ها و تعامل و تقابل آنها هویت محلی را می‌سازد. هویت رجالی و خاندانی یکی از هویت‌های ریشه‌دار و مهم در تاریخ محلی محسوب می‌شود.
ارتباط بین تاریخ و مکان در درک جوامع و ذهنیات آن در گذشته اهمیت دارد. تاریخ محلی تجربه مکان و تأثیر آن بر گذشته انسان‌ها را بررسی می‌کند. این بررسی مکان روابط بین فکر و عمل را در گذشته در موضوعات متنوع مانند مهاجرت، ماندگاری، عقاید و تفکرات نشان می‌دهد. تعلق افراد به محیط و محل زندگی حاصل ارتباطات درونی، تصورات ذهنی، خصوصیات محیطی و مبانی فرهنگی و اعتقادی ساکنان آن است. این تعلق حاصل استمرار سکونت در یک مکان و بستر فراهم‌شده برای زندگی در محله است (پیربابایی و سجازاده، 1390: 26). در ارتباط بین تاریخ محلی با مردم‌شناسی هر مکان هویت مکانی - زمانی و شخصیت محلی خود را دارد که بخشی از آن ازطریق عقاید عامه می‌تواند به دست آید. تاریخ محلی دربارة بسیاری از تجربیات شخصی حساس است که ماهیت تجربی و تاریخی دارند و با شخصیتبخشی به روایات شخصی که بعضاً جنبه افسانه‌ای دارند، هم تاریخ یک محل و هم تاریخ فرهنگ آن را بازسازی کنند.
محلی‌کاران اعتبار خود را توجه به جزئیات و حقایق ریز می‌دانند؛ اما نباید توجه به جزئیات، دیدگاه‌های آنها را کوچک و ذهنشان را نزدیک‌بین کند؛ زیرا توجه به کلیات می‌تواند آنها را در ارائه تصویری دقیق از تاریخ یک محل کمک کند (Leuillot, 2003: 165). ملی‌کردن تجربه محلی و محلی‌کردن تجربه ملی به معنی ارتباط بین هویت محلی، منطقه‌ای و ملی است که کاربردهای زیادی در زمینة ارتباط بین افراد با محل و اقلیت‌های قومی یا نژادی با جامعه دارد. ایدة محلی‌کردن تاریخ ملی را برای نخستین‌بار فینبرگ مطرح کرد و باعث جلب‌توجه مورخان ملی به سمت تاریخ محلی شد و زمینه به دست آمدن داده‌های ریز را برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بزرگ‌تر و کاربردی‌شدن آنها در سطح جامعه فراهم کرد (Finberg, 1962: 124). با مجموعه‌ای از مطالعات محلی، کلیات یک موضوع را از دیدگاه منطقه‌ای می‌توان تکمیل کرد و شکل‌گیری دیدگاه منطقه‌ای زمینة نگاه ملی را فراهم می‌کند. خیلی از موضوعات در بعد محلی یا منطقه‌ای فهم‌پذیر نیستند و تکیه بر هرکدام از آنها می‌تواند چهره تاریخ ملی را مخدوش کند. مجموعه همکاری بین این سه عامل، وجوه مختلف ارزش اطلاعات تاریخ جامعه را مشخص می‌کند و با فراهم‌آوری زمینة شناخت از خانواده، طبقه، گروه‌های قومی، نژادی و بسیاری از جزئیات تاریخی دیگر، زمینة تعالی و درک صحیح‌تر از تاریخ عمومی جامعه را فراهم و راه را برای مشارکت در تاریخ ملی باز می‌کند (Greber, 1979: 124).
در ارتباط بین تاریخ محلی با مردم‌شناسی هر مکان هویت مکانی - زمانی و شخصیت محلی خود را دارد. تاریخ محلی می‌تواند دربارة بسیاری از تجربیات شخصی که ماهیت تجربی و تاریخی دارند، حساس شود و با شخصیتبخشی به روایات شخصی که گاهی جنبه افسانه‌ای دارند، نه‌تنها تاریخ یک محل، تاریخ فرهنگ آن را بازسازی کند. هر فردی اطلاعات با ارزش خود و هر محلی تاریخ مخصوص به خود را دارد و شکل‌گیری اطلاعات تاریخی بر پایه نیاز انسان‌ها به گذشته است. در تاریخ محلی از درهم کرد اطلاعات با ارزش فردی با تاریخ یک مکان است که به ما اجازه می‌دهد با بررسی پیوستگی تاریخی یک محل و خط سیر زندگی مردمی که در آنجا زیسته‌اند، مفهومی از گذشته تاریخی را ارائه دهیم (Eckert, 1979: 33). تاریخ محلی تاریخ مردمانی است که به‌طور گسترده و عمیق تمام جنبه‌های زندگی آنها را در یک محل خاص دربرمی‌گیرد؛ زیرا نوشتن تاریخ میلیون‌ها انسان در ظرف وسیع مکانی در تمام جنبه‌ها امکان ندارد.
در مجموع، تعامل بین تاریخ محلی تاریخ شفاهی در مستندسازی جایگاه رجال محلی و تأثیرگذاری محلی و منطقه‌ای آنها از اهمیت برخوردار است؛ زیرا با گردآوری شواهد میدانی در زندگی رجال و عینی‌سازی و مصداق‌سازی برای افراد می‌توان کمک شایانی به ماندگاری و برجسته‌سازی جنبه‌های مختلف شخصیت آنها کرد.
ابعاد مختلف شخصیتی میرزا محمود فدایی تلاوکی
میرزا محمود فدایی در سال 1200 در روستای تلاوک به دنیا آمد و در 1282 بنا به نوشته‌ای در یکی از نسخه‌های باقی‌مانده از دیوانش درگذشت (طاهری شهاب، 1340: 204). او پس از تحصیل در مکتب‌خانه‌های روستایی، به حوزه علمیه ساری رفت. پس از مدتی برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه نجف اشرف رفت و حدود 7 سال در این حوزه علمیه به کسب دانش پرداخت و به درجه اجتهاد رسید و مدتی برای تبلیغ دین و علوم اسلامی به هند سفر کرد. زندگینامه تلاوکی نشان می‌دهد جایگاه او از ابعاد مختلفی می‌تواند بررسی شود و از ویژگی‌هایی برخوردار است که می‌تواند شخصیت او را در قالب محل، منطقه و ملی مطرح کند.
در بررسی تأثیرگذاری افراد و دامنه نفوذ فکری آنها می‌توان شخصیت آنها را از چند جنبه بررسی کرد.
- رجالی که شخصیت آنها اهمیت محلی دارد. داشته‌های این افراد قابلیت ارائه منطقه‌ای ندارد و شناخت آنها محدود است.
- رجالی که شخصیت محلی و منطقه‌ای دارند. این افراد در سطح چند شهر و روستا شناخته شده بودند و تأثیرگذاری شخصیتی آنها به تناسب معرفی و آثار متفاوت است.
- رجالی که شخصیت محلی، منطقه‌ای و ملی دارند. تأثیرگذاری آثار برجای‌مانده در کشور امکان وسیعی را برای استفاده از پتانسیل‌های آنها برای معرفی محل و منطقه و زمینه‌های پیوند هویت‌ها فراهم می‌کند.
- رجالی که جایگاه فراملی داشته‌اند و می‌توان دستاوردهای فکری آنها را درسطح جهانی عرضه کرد.
جایگاه تلاوتی در تقسیم‌بندی ارائه‌شده در ردیف افرادی است که می‌توان شخصیت محلی، منطقه‌ای، ملی و فراملی برای آن قائل شد. در این راستا مهم‌ترین مؤلفه‌های هویتی او برای رسیدن به این مسئله عبارت‌اند از:
- مؤلفه مذهبی: یکی از تأثیرگذارترین جنبه‌های شخصیتی تلاوکی تأثیرگذاری شعری است. او یکی از بنیان‌گذاران تعزیه‌خوانی در مازندران بود که هنوز هم در بسیاری از نقاط استان مجالس تعزیه با نسخه‌های فدایی تلاوکی برپا می‌شود. هر سال در روز 11 محرم مجلس تعزیه امام حسین (ع) در روستای تلاوک برگزار می‌شود که این مراسم به‌دلیل قدمت و ویژگی‌های ارزنده آن در سال 92 در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده است. مقتل فدایی به تأسی از «محتشم کاشانی» و «سلیمان صباحی بیدگلی» در قالب ترکیب‌بند است؛ اما ویژگی برجسته اثر او این است که نخستین مقتل منظوم تاریخ ادبیات فارسی است و بزرگ‌ترین اثر عاشورایی در سطح ملی محسوب می‌شود. مقتل مرحوم فدایی بدون احتساب مراثی بیش از 4 هزار بیت در قالب ترکیب‌بند دارد که یک اثر استثنایی است و مجموع اشعار به‌جامانده از ایشان در مراثی و مقتل به حدود 8 هزار بیت می‌رسد (ذلیکانی، 1393: 1). بررسی اشعار فدایی دربارة عاشورا منحصر به دیوان او شده است؛ درحالی‌که ممکن است از ورای تعزیهنامچه‌های باقی‌مانده در اختیار خاندان‌های تعزیه‌خوان منطقه بتوان اطلاعات جدید از اشعار او به دست آورد.
- مؤلفه سبک و روش ادبی:
بررسی پژوهش‌های انجام‌شده دربارة تلاوکی بیان می‌کند محتوای آثار او بیشتر از سبک نگارش درخور توجه قرار گرفته است. سبک خاص مقتل‌نویسی به همراه اشعار منحصربه‌فرد باید بیش از این شایان توجه شاعران معاصر قرار گیرد و شیوه نگارش او تبدیل به یک الگو شود (اکبری شلدره ای، 1389: 44). علاوه بر آن، پایه‌گذاری مراسم تعزیه در منطقه مسئله‌ای است که نیاز به مستندسازی میدانی و ریشه‌یابی موضوعی دارد و می‌تواند در قالب الگوهای تعزیه‌خوانی تئوریزه شود.
- مؤلفه اخلاق و معرفت‌شناسی:
اخلاص و علاقه تلاوکی به اهل بیت زمینة خودشناسی معرفتی را در او به وجود آورد که برکات آن در زمینة اشعار و سبک زندگی او مشاهده می‌شود. داشته‌های ما از روش و سبک زندگی مبتنی بر کلیاتی است که بیشتر در خانواده او باقی مانده است. در این زمینه باید در منطقه تحقیقات وسیعی مبتنی بر شفاهیات صورت گیرد تا ازخودگذشتگی او علاوه بر آثار در سطح زندگی اجتماعی نیز متبلور شود.
- مؤلفه هویت و تأثیرگذاری محلی:
از سؤالاتی که همواره در زمینة بررسی زندگی رجال مطرح است، مسئله تأثیرگذاری متقابل با محل زندگی است. ویژگی‌های محیطی چه تأثیری بر شخصیت فرد داشته‌اند؟ داشته‌های شخصیتی او تا چه اندازه‌ای مدیون محل زندگی هستند؟ میزان تأثیرگذاری در حوزه‌های مختلف بر اجتماع محلی چه مقدار است؟ تا چه اندازه‌ای مستندسازی محلی در سنجش این ارتباط صورت گرفته است؟ بررسی آثار نگارش‌شده نشان می‌دهد در زمینة اهمیت جایگاه تلاوکی در محل و جمع‌آوری و مستندسازی حضور او در گذشته در قالب‌های مختلف کار بایسته‌ای انجام نشده است.
- مؤلفه هویت و تأثیرگذاری منطقه‌ای:
بررسی زندگی رجال بزرگ نشان می‌دهد میزان تعامل آنها با محل و منطقه با توجه به خلقیات و ارتباطات متفاوت بوده است؛ چه بسیار رجالی که علی‌رغم اهمیت جایگاه شناخت آنها از محل فراتر نرفته است و جایگاه تلاوکی در این میان الگو است. اهتمام او به گسترش فرهنگ عزاداری و برپایی مراسم تعزیه در مناطق مختلف مازندران باعث تأثیرگذاری محلی و منطقه‌ای او شده است. انتساب او در مطالب منتشرشده در سطح جامعه به منطقه باستانی فریم نمونه تأثیرگذاری منطقه‌ای است که به نوعی تلفیقی از هویت‌گرایی مذهبی با صبغه تاریخی است.
جایگاه تاریخ شفاهی در تبارشناسی مؤلفه‌های هویتی میرزا محمود فدایی مازندرانی تلاوکی تعامل تاریخ شفاهی با تاریخ محلی در مستندسازی زندگی رجال مهم و بررسی ابعاد مختلف زندگی آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. این مسئله در مطالعه زندگی نام‌آورانی دشوار است که در گذشتة دور می‌زیسته‌اند و بررسی زندگی آنها ازطریق اطلاعات با واسطه نیز امکان‌پذیر نیست. رابطه تاریخ شفاهی با تاریخ محلی، رابطة کاری به‌هم‌پیوسته است. تاریخ شفاهی ابزار مناسبی برای پژوهش‌های محلی است و ازطریق آن می‌توان با جمع‌آوری و اشتراک‌گذاشتن خاطرات عمومی در بستر شهرها به تک‌تک افراد و گروه‌ها این امکان را داد تا بینش‌های فردی خود را در یک تصویر بزرگ‌تر از تاریخ به نام زندگی اجتماعی در شهرها جای دهند. با استفاده از تاریخ شفاهی می‌توان موضوعات مختلف را متناسب با نیازهای تاریخی جوامع، بررسی و امکان انتقال تجربیات یک نسل به نسل دیگر را فراهم کرد. ازطریق تاریخ شفاهی می‌توان با جمع‌آوری تواریخ زندگی افراد در متن فعالیت‌ها و موقعیت‌های تاریخی که در گذشته اتفاق افتاده‌اند و درواقع اطلاع جزئی از حوادثی هستند که در محیط اجتماعی جامعه احاطه شده‌اند و فعالیت‌های آن را پوشانده است (Friedlander, 1996: 53)، جایگاه هر فرد در دوره تاریخی مدنظر و تأثیرگذاری او را بررسی کرد. در انجام پروژه‌های تاریخ شفاهی مرتبط با یک فرد، گاهی با خود او مصاحبه می‌شود. در مواردی که فرد به هر دلیلی در دسترس نباشد، با اطرافیان و نزدیکان او مصاحبه خواهد شد و درنهایت زمانی که موضوع مربوط به گذشتة دور باشد و عملاً افرادی برای انجام مصاحبه‌های مستقیم در دسترس نباشند، ازطریق بررسی بازماندگان، مراجعه به محل زندگی فرد و سنجش تأثیرگذاری‌های احتمالی در منطقه اقدام خواهد شد. با توجه به اینکه بسیاری از وقایع و حوادث تاریخی ـ اجتماعی بدون بر جای گذاشتن نشانه‌ای از بین رفته‌اند یا اثرات محدودی را از خود بر جای گذاشته‌اند و این اثرات محدود توسط تعداد کمی از افراد منتقل و به خاطر آورده می‌شوند که آنها را مشاهده یا تجربه کرده‌اند، بر جایگاه مهم تاریخ شفاهی تأکید می‌شود. در این میان، هرچه زمان بررسی‌شده دورتر باشد، شائبه آمیختگی اطلاعات با سنت‌ها و باورهای اجتماعی بیشتر است که در بررسی اطلاعات به‌دست‌آمده باید دقت بیشتری کرد. برگرداندن زبان جوامع بی‌سواد و غیرتحصیل‌کرده از شفاهیات به نوشته‌ها و زبان علمی با مفاهیمی همه‌جانبه - از درون جوامع و نه از نگاه بیرونی - در زمره وظایف تاریخ شفاهی است. دور سون از فولکلوریست‌های فعال در حوزه تاریخ شفاهی معتقد است بین تاریخ شفاهی، فولکلور و تاریخ در بررسی تاریخ محلی یک منطقه، مسیر مشترکی در موضوعات متنوعی مانند افسانه‌ها، داستان‌ها، غم‌ها، شادی‌ها و تعصبات قومی وجود دارد (Dorson, 1969: 197).
به نظر می‌رسد شناخت مستقیم میرزا محمود حتی ازطریق نوادگان او درنهایت به اطلاعات مختصری محدود خواهد شد که کارآمدی چندانی نخواهد داشت و مهم‌تر از آن، بررسی میزان تأثیرگذاری اشعار و شخصیت تلاوکی در آداب‌ورسوم اجتماعی و مراسم مذهبی منطقه با استفاده از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی است. تعریف دقیق پروژه تاریخ شفاهی در این مورد با در نظر گرفتن نقاط ضعف و قوت آن و لحاظ‌کردن مواردی مانند سؤالات جامع و کامل، مصاحبه‌شوندگان مرتبط، موضوعات مهم و مصادیق آن، تمییز بین شواهد شفاهی، باورها و سنت‌ها و اهمیت آن در تأثیرگذاری تلاوکی در منطقه می‌تواند زمینة مستندسازی جایگاه تلاوکی را فراهم کند. در این مورد باید با ایجاد آرشیو محلی با استفاده از داده‌های شفاهی جمع‌آوری‌شده و اسناد و مدارک مکتوب، بستر پژوهش‌های بیشتر را فراهم کرد. داستان‌های زیادی دربارة میرزا محمود در منطقه وجود دارند و در کنار آنها، اشعار زیادی از او بر زبان تعزیه‌سرایان به‌صورت شناخته و ناشناخته باقی مانده‌اند. مستندسازی چگونگی ورود این اشعار به تعزیه‌ها ازطریق تعزیه‌خوان‌ها و جایگاه آن در این موضوع به نسبت دیگر اشعار مراثی از اهمیت برخوردار است و به هر نسبتی با استفاده از تاریخ شفاهی دقیق‌تر انجام شود، مستندسازی تباردانشی او را می‌تواند کامل‌تر کند.
ارزیابی نهایی
چگونگی پیوند بین هویت محلی، منطقه‌ای و ملی و تبیین بین آنها می‌تواند به شخصیت تلاوکی در حوزه‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای در ایران ببخشد. تکیه بر مؤلفه‌های هویتی برجسته‌سازی دستاوردهای فکری و نمادسازی مادی از آنها می‌تواند زمینه‌های این پیوند را تسهیل کند. در همین راستا باید ضمن تبیین جایگاه تلاوکی، زمینة مستندسازی آثار او در سطح جامعه را فراهم آورد و به‌خصوص شفاهیات باقی‌مانده را هرچند به‌صورت ناقص جمع‌آوری کرد. در زمینة تلاوکی دو مسئله را باید در ماندگارسازی شخصیت و دستاوردهایش مدنظر قرار داد. نخست، شناسایی مؤلفه‌های هویتی و ساختارمندکردن این مؤلفه‌ها به‌منظور معرفی همه‌جانبة دستاوردهای فکری است. دوم، تبیین جایگاه تلاوکی با توجه به داشتن هویت‌های مستقل و برقراری تعادل و تعامل بین این هویت‌ها است؛ به‌طوری‌که باعث برجسته‌سازی یا کم‌رنگ‌شدن برخی جنبه‌ها نشود. در این میان، مسائلی مانند پرهیز از شخصیت‌سازی و شخصیت‌پروری کاذب محلی و منطقه‌ای، پرهیز از انتساب‌گرایی و کوچک‌نگاری، پرهیز از تعصب‌گرایی مذهبی و غلوانگاری در معرفی تلاوکی باید مدنظر دست‌اندرکاران قرار گیرد. برای رسیدن به این مقصود، تعریف پروژه تاریخ شفاهی با رویکرد تاریخ محلی و مکان‌محور ضروری است. در این پروژه باید از مصاحبه‌های تاریخ شفاهی برای مستندسازی وضع موجود و واکاوی میراث فرهنگی تلاوکی بین مردم عادی و تعزیه‌خوان‌ها استفاده کرد. خروجی این مصاحبه‌ها شواهد شفاهی باارزش از سنت‌های شفاهی و اطلاعاتی است که با تأثیرگرفتن از میراث تعزیه تلاوکی طی دهه‌های گذشته بین مردم محلی باقی مانده‌اند.
رمضانی پاچی، علی (1394)، مجموعه مقالات نخستین همایش ملی بزرگداشت شاعر عاشورایی میرزا محمود فدایی تلاوکی مازندرانی، ساری: نشر هاوژین .
حسن‌آبادی، ابوالفضل (1393)، «تاریخ شفاهی، تاریخ محلی و پژوهش‌های مردم‌شناسی»، هفتهنامه تاریخ شفاهی، 3 دی ماه، شماره 188.
حسن‌آبادی، ابوالفضل و دهقان‌نژاد، مرتضی (1390)، «تاریخ شفاهی، خاطرات جمعی و هویت شهری، روش‌شناسی و موضوع‌یابی مطالعات شهری در تاریخ شفاهی»، مجموعه مقالات پنجمین همایش تاریخ شفاهی ایران، مشهد: سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
فدایی مازندرانی (1389)، مقتل منظوم، تصحیح فریدون اکبری شلدره‌ای، تهران: فرتاب.
محمد تقی ذلیکانی در جلسه هماهنگی همایش تلاوکی، دیده‌شده در تاریخ 16/1/1394،
http://www. mazandnume. com/fullcontent/44749.
طاهری شهاب، محمد (1340)، «فدایی تلاوکی مازندرانی»، ارمغان دوره سی‌ام تیر و مرداد، شماره 4 و 5.
Serilaku, l. K. (1989). Oral History in Ethnic Community, Oral History Review, 17(1).
Danielson, L. (1980). The Folklorist, the Oral Historian, and Local History, Oral History Review, 1.
Eckert, E. (1979). Local History: Everyone's Hidden Treasure, The History Teacher, 13(1).
Leuillot, P. (2003) A Manifesto: The Defense and Illustration of Local History, Come in Pursuit of Local History, American Association for State and Local History, Altamira press.
McLaughlin Green, Constance. (2003). Changes in Community, in Pursuit Of Local History, American Association for State and Local History.
Finberg, H. P. R. (1962). Local History, in Approaches to History, London: Routledge & Kegan, Paul.
Gerber, D. (1979). Local and Community History: Some Cautionary Remarks on an Idea Whose Time Has Returned, The History Teacher, 13(1).
David, E. Kyvig, Myron A. Marty. (1982). American Association for State and Local History American Association for State and Local History.
Mumford, l. (2003). ”The value of local history”, come in The pursuit of local history.
Fry A. R., & Morrissey C. T. (1969). Oral History: Oral History and Local History: Opportunities for Librarians, Source: The Journal of Library History, (1966-1972), 4(4).
Friedlander, P. (1996). Theory Method and Oral History, David K. Dunway, the Interdisciplinarity of Oral History, in Oral History An Interdisciplinarity Antholoyy, Edited by David K. Dunway and willa K. Baum, Second Edition, Altamira press.
Dorson, R. M. (1969). A Theory for American Folklore Review, American Folklore, 72.
)