سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
جنبش بیهدف مسائل روششناسی و نظری در تاریخ شفاهی رونالد جی.گرِل
1
14
FA
معصومه
پژوهش نیا
گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
m.pajhooheshnia@yahoo.com
مقالۀ پیش رو، ترجمه و تعلیق چهارمین مقاله از «راهنمای تاریخ شفاهی» است. این مجموعه، یکی از منابع تخصصی در گفتمان تاریخ شفاهی است که انتشارات روتلج در سال ۱۹۹۸ در انگلستان، آمریکا و کانادا منتشر کرد و در سالهای 2003 و 2015 نیز تجدید چاپ شد. مباحث مطرحشده در این مجموعه، شامل توسعۀ تاریخ شفاهی، روشهای انجام مصاحبه، جایگاه تاریخ شفاهی در تاریخنگاری معاصر و نیز حمایت از طرحهای تاریخ شفاهیاند. متخصصان و صاحبنظران در حوزۀ تاریخ شفاهی، مقالات مندرج را در مجموعه مذکور به نگارش درآوردند و تا کنون تنها تعداد معدودی از آنها به زبان فارسی برگردانده شده است.<br />رونالد جی. گرِل، رییس دفتر تحقیقات تاریخ شفاهی در دانشگاه کلمبیا است. او در این مقاله سعی داشته است تا به برخی از نقاط قوت و ضعف مطالعات تاریخ شفاهی، بهعنوان یکی از عرصههای انجام پژوهشهای تاریخی، اشاره و جایگاه این عرصه را در گفتمان مطالعات تاریخی بررسی کند. نویسنده در ادامه، انتقادهای واردشده به تاریخ شفاهی را بازانگاری و برای رفع آنها، ارتقای کیفی پروژههای تاریخ شفاهی و بالابردن میزان اعتبارمندی حاصلشده از این پروژهها، توصیههایی به مورخان شفاهی ارائه میکند.
تاریخ شفاهی,تاریخنگاری,راوی,مصاحبه
https://joralh.nlai.ir/article_2653.html
https://joralh.nlai.ir/article_2653_c99d14fd9e40c004ce5e48b9cedd0dca.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
علم آرشیو و منابع شفاهی
15
30
FA
غلامرضا
عزیزی
0000-0001-9887-7932
عضو هیئت علمی و رئیس پژوهشکدة اسنادِ سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
greazizi@gmail.com
مقاله پیش رو ترجمه و تعلیق سیاُمین مقاله از «راهنمای تاریخ شفاهی» است که با ویراستاری روبرت پرکس و آلیستر تامسون منتشر شده است. باوجود گذشت بیش از دو دهه از چاپ این کتاب توسط انتشارات راتلج در سال ۱۹۹۸، هنوز راهنمای تاریخ شفاهی یکی از منابع تخصصی در پژوهشهای نظری تاریخ شفاهی است. شاید به همین دلیل است که کتاب در سالهای 2006 و 2015 تجدید چاپ شد و نسخة الکترونیکی آن نیز در سال 2003 منتشر شد. مقالههای این کتاب در پنج بخش با عناوین پیشرفتهای انتقادی، مصاحبهکردن، حمایت و توانمندسازی، تفسیر خاطرات و تاریخسازی سامان یافتهاند. ژان پییر والو و نورمان فورتیه در مقاله «علم آرشیو و منابع شفاهی» - که نخستینبار در 1996 منتشر شده بود - میکوشند تا مخاطبان خود را با تاریخ شفاهی و آرشیو آشنا کنند. آنها در این مقاله، موضوع ورود تاریخ شفاهی به آرشیوها در قرن 21 را بررسی و گسترش این رشته از علم را پیشبینی کردهاند و از آرشیوها خواسته بودند به استقبال تاریخ شفاهی بروند. آنها نظر محققان آرشیو نسبت به تاریخ شفاهی را در زمان نگارش مقاله در نظر گرفته و تاریخ شفاهی را در قلمرو آرشیو گنجانده و آن را به برداشتهای قبلی از شفاهیت پیوند دادهاند.
منابع شفاهی,تاریخ شفاهی,آرشیوداری,علم آرشیو
https://joralh.nlai.ir/article_2733.html
https://joralh.nlai.ir/article_2733_21d3c4fa4dfc17a17f0bc7438cbbac07.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
کاربست تاریخ شفاهی در تبیین تاریخ سازمانی؛ مطالعۀ موردی سازمان آب و فاضلاب اصفهان
31
40
FA
عبدالمهدی
رجائی
دانشآموختۀ دکترای تاریخ محلی از دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
m1350323@gmail.com
تاریخ شفاهی در اصل رفتن به سراغ کسانی است که حرفی برای گفتن دارند؛ اما قلمی برای نوشتن ندارند. در این مقاله، طی تحقیقاتی راجع به تاریخ آب و فاضلاب اصفهان، پس از مطالعۀ تاریخ سازمان مذکور از روی اسناد و مطبوعات و دیدار با مدیران و مطلعان آن سازمان، فصلی از کار هم به «تاریخ شفاهی» سازمان آب و فاضلاب اصفهان اختصاص داده شد. با بیست نفر مصاحبه شد. در استفاده از کاربست تاریخ شفاهی به دادهها و دقایقی برخورد شد که در کتابها و اسناد و مطبوعات از آنها ذکری به میان نیامده بود. در این میان، تجربیاتی نیز کسب شد که در اینجا عمدهترین آنها بیان میشود. عمدهترین این تجربیات این است که ضرورت دارد اطلاعات و دادههای مورخ سازمانی دربارۀ تاریخ سازمان به حد مطلوبی رسیده باشد تا در مصاحبهها و تاریخ شفاهی از این دادهها استفاده کند. پیشنهاد ارائهشده در این مقاله، این است که مورخ سازمانی، بهتر است از خارج از سازمان دعوت شود. این مورخ ملاحظات و مصلحتاندیشیهای غیر ضروری را در کار خود دخیل نخواهد کرد.
اصفهان,تاریخ شفاهی,آب و فاضلاب
https://joralh.nlai.ir/article_2654.html
https://joralh.nlai.ir/article_2654_9fc93fdd3c7a40030a8bac6f5685bf0e.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
بررسی تنوع موضوعی بازانگاری فرهنگ ایثار در دفاع مقدس در طرحهای تاریخ شفاهی
41
46
FA
غلامرضا
علاماتی
استادیار دانشگاه جامع امام حسین (ع)، تهران، ایران
d.reza.a.1390@gmail.com
با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، به اصول جدیدی در روابط داخلی و خارجی توجه شد. اگرچه اجرای این اصول در داخل با کارشکنیها و نبود ساختارهای مناسب مانند کادر مجرب و کارآزموده، نبود تعریف روشن آنها و ... مواجه بود، در خارج نیز با مخالفتهای جدی روبهرو شد؛ زیرا گفتمانی در حال طرح و گسترش بود که با منافع بعضی از کشورها در تعارض بود. 20 ماه پس از پیروزی انقلاب، حمله صدام به ایران شروع شد و جنگی 8 ساله را باعث شد که پر از حوادث مختلف و فراز و فرودهای بسیار بود. تجربه دفاع مقدس میتواند گرهگشا و راهگشای بسیاری از مسائل کلان و خُرد کشور باشد. فرهنگ ایثار و شهادت از مفاهیم اساسی دوران دفاع مقدس است و از تنوع موضوعی برخوردار است. در این مقاله تلاش شده است نقش تاریخ شفاهی و ضرورت تبیین ارزشها و فرهنگ ایثار در دفاع برای نسل آینده بررسی شود. در این تحقیق، گردآوری اطلاعات با استفاده از اسناد و مدارک به شیوه کتابخانهای، جمعآوری و برای تجزیهوتحلیل دادهها از روش توصیفیتحلیلی استفاده شده است.
تاریخ شفاهی,فرهنگ,ایثار,شهادت,دفاع مقدس,نسل آینده
https://joralh.nlai.ir/article_2902.html
https://joralh.nlai.ir/article_2902_8d1c7ebbf43d7d07b02e78c07294c3c4.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
تکوین فرادادهها در تاریخ شفاهی: کاربردها و ابزارها
47
60
FA
پیمانه
صالحی
0000-0002-7635-2681
نویسنده و پژوهشگر تاریخ شفاهی، کارشناسارشد زبان و ادبیات فارسی
peymane.slh@gmail.com
<strong>هدف:</strong> اهمیت توصیف فرادادهای منابع تاریخ شفاهی، مبتنی بر چرخة تکوین تاریخ شفاهی، بهمنظور سهولت در بازیابی اطلاعات و بسترسازی مناسب در راستای تجزیهوتحلیل دادههای حاصل از مصاحبهها بر اساس این روش پژوهشی.<br /><strong>روش:</strong> لزوم ایجاد فراداده در تاریخ شفاهی و انواع فرادادهها در این حوزه، با استناد به منابع کتابخانهای تبیین شد و ابزارها و استانداردهای آن تشریح شدند.<br /><strong>یافتهها:</strong> گسترش رو به رشد بهرهمندی از فناوریهای جدید در راستای تحلیل مصاحبهها و کشف حقایق تاریخی، ایجاد فراداده را برای این منابع الزامی کرده است. فرادادههای ساختارمند و ماشینخوان در تاریخ شفاهی، ضمن ایجاد سهولت در دسترسی به دادهها، مدیریت مجموعههای تاریخ شفاهی را بهبود میبخشند. توصیف فرادادهای منابع تاریخ شفاهی از پیش از مصاحبه، آغاز و تا بارگذاری منابع در صفحات وب پی گرفته میشود. فرادادههای شکلیافتة منطبق با چرخة تکوین تاریخ شفاهی، ابزارهای لازم بهمنظور تحلیل محتوای مصاحبهها را در اختیار پژوهشگران قرار میدهند. میزان کاربرد انواع فرادادههای تاریخ شفاهی منطبق با مؤلفههای چرخة تکوین تاریخ شفاهی متفاوت است. لازم است تاریخ شفاهینگاران بیشتر به سمت بهکارگیری ابزارها و استانداردهای ایجاد فراداده هدایت شوند.
تاریخ شفاهی,مصاحبه,فراداده,چرخة تکوین,استانداردها
https://joralh.nlai.ir/article_2903.html
https://joralh.nlai.ir/article_2903_2a17a3e4ab1e1f69a83a548f4da07b7d.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
نقد کتاب چریکهای داور
61
70
FA
رقیه
سپهری صومعه سفلی
مدرس دانشگاه، دکتری زبان و ادبیات فارسی
rg.sepehri@yahoo.com
عبدالله
مددی تمر
پژوهشگر، دانشجوی دکتری روابط بین الملل
madadi5@yahoo.com
تاریخ شفاهی یکی از شیوههای نوین در گردآوری و تدوین وقایع و رویدادهای تاریخی است که مبتنی بر مصاحبه و کشف زاوایای پنهان و ناگفته از زبان شاهدان و مطلعین است. در سالیان اخیر در حرکت جهادی به همت عدهای از فعالان حوزه دفاع مقدس با استفاده از این شیوه، آثار متعدد و فراوانی تولید و منتشر شده است. نقد و بررسی این آثار میتواند در شناخت نقاط ضعف و قوت، انجام اصلاحات و تقویت طرحهای تاریخ شفاهی کمک کند. هدف این نوشتار، نقد کتاب چریکهای داور (خاطرات شفاهی سرهنگ عباس داور) با استفاده از روش نقلیتحلیلی از دو منظر مصاحبه و تدوین است. نتایج بررسیها نشان میدهند طراحی و نوع پرسش سؤالات از مصاحبهشونده، نپرداختن به جزئیات وقایع، رعایتنکردن ترتیب زمانی، ترجمۀ تحتاللفظی متن مصاحبه از زبان آذری به فارسی و نامأنوسبودن تعابیر استفادهشده، از مهمترین چالشهای محتوایی این اثر است. در این مقاله سعی شده است در کنار نقد، بررسی و نقاط ضعف و کاستیها، راهکارها و پیشنهادهایی نیز ارائه شوند.
تاریخ شفاهی,دفاع مقدس,نقد,چریکهای داور
https://joralh.nlai.ir/article_2904.html
https://joralh.nlai.ir/article_2904_66738a17eefbc66942dae1e4169a8280.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
چالشهای پیش روی مصاحبهگر و راوی در تاریخ شفاهی دفاع مقدس
71
78
FA
زهرا
صیادی
--
zahrasayadii@gmail.com
مریم
عزتی
---
maryam.ezati@gmail.com
با توجه به کارکرد مهم تاریخ شفاهی در دورۀ معاصر، به پیروی از آن، مصاحبه نیز جایگاه ویژهای دارد. آثار زیادی مربوط به تاریخ شفاهی دفاع مقدس منتشر شدهاند که مجموعۀ خاطرات رزمندگان و شهدا است. در این میان، مصاحبهگر و راوی با چالشهایی روبهرو هستند که هدف این پژوهش است. تحقیق بهصورت کتابخانهای و به روش توصیفیتحلیلی است و یافتهها حاکی از آن است که راوی و مصاحبهگر، هر دو در یک مصاحبۀ موفق نقش مهمی دارند. راوی با آگاهی از نقشی که در روایت تاریخ شفاهی معاصر بر عهده دارد و روایتهای او ارزیابی و قضاوت میشود؛ بنابراین، طبیعی است سعی کند روایت نزدیک به واقعیت و دور از تعصب را بیان کند. مصاحبهگر هم با جهتدادن به مصاحبه و کنترل آن در همۀ جوانب، سعی میکند مصاحبهای با رخدادهای دقیق و منظم داشته باشد.
دفاع مقدس,تاریخ شفاهی,مصاحبه,مصاحبهگر,راوی
https://joralh.nlai.ir/article_2905.html
https://joralh.nlai.ir/article_2905_718cd07adbdca7f468374a536a332c84.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
واکاوی و نقد کتاب تشنه در آتش از آثار منتشرشدۀ تاریخ شفاهی دفاع مقدس
79
90
FA
علی
محمدی
کارشناس ارشد تعلیم و تربیت اسلامی از دانشگاه علامه طباطبایی تهران
yahossin50@gmail.com
تشنه در آتش عنوان خاطرات هوشنگ عبدی، از پیشکسوتان دوران دفاع مقدس است که به قلم جواد موثق نگارش یافته است. این کتاب زیرمجموعه نوعی خاطرهنگاری دفاع مقدس است که به بیان زندگینامه راوی از تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی پرداخته است. تاریخ شفاهی (Oral History) یک گفتوگوی قاعدهمند و آگاهانه بین دو نفر است که دربارۀ ابعادی از وقایع گذشته شکل میگیرد. این دیالوگ بین مورّخ و مصاحبهشونده باید بتواند ناگفتهها و حفرههای تاریخ را در زمینه موضوع مدنظر پُر کند. یکی از دلایلی که معمولاً تاریخ شفاهی را خواندنی و جذّاب میکند، خوانشی متفاوت و بازنمایی از وقایع گذشته است که ازطریق آن روی دیگر تاریخ شنیده، دیده و خوانده میشود. پژوهشگر با این فرض که تشنه در آتش نمونهای برای تاریخ شفاهی است، به واکاوی و بیان ویژگیهای تاریخنگاری شفاهی دفاع مقدس در این کتاب پرداخت و به این نتیجه رسید که مصاحبهگر با انتخاب موضوع و هدایت مسیر مصاحبه و نگارش، تاریخنگاری را مبدّل به اثری با ارزشهای ادبی ساخته است. حس همذاتپنداری، نحوه هدایت مصاحبه، ترسیم وقایع، استناد به اسناد و عکس، ذکر نامها، زمانها و مکانهای واقعی، بیان حالات روحی راوی، اثری شایسته پدید آورده است. موثق با اطلاع از تاریخچه جنگ، خاطره شخصی راوی را همراه با واقعیت عینی، فضاسازی کرد تا بتواند بازتاب درستی از وقایع دفاع مقدس ارائه دهد.
تاریخ شفاهی,دفاع مقدس,خاطره,تشنه در آتش
https://joralh.nlai.ir/article_2911.html
https://joralh.nlai.ir/article_2911_07c1e34e6fffbab0ab27d688bc431fc2.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
تاریخ شفاهی؛ از ضرورت تا محدودیت
91
100
FA
مجتبی
نیک رهی
نویسنده، محقق و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس
nikrahi.mojtaba@yahoo.com
عبداله
اسماعیلی
نویسنده، محقق و پژوهشگر حوزه دفاع مقدس
abdolah.esmaili@yahoo.com
امروزه ورود رسمی تاریخ شفاهی به عرصه تاریخنگاری در بسیاری از مراکز علمی و تحقیقاتی و دانشگاهی جهان، چشماندازی جدید در مقابل مورخان و محققان گشوده است. با طرح تاریخ شفاهی، فرصتی به دست آمد تا به موضوعات، وقایع، حوادث و پدیدههای تاریخی و زوایای پنهان و پیدای آنها از منظری نو نگریسته شود. تاریخ شفاهی، تکنیک، روش و شیوهای است که با استفاده از ابزاری چون ضبط صوت و دوربین فیلمبرداری (صوت و تصویر) خاطرات، مشاهدات و شنیدههای عامل (هدایتکننده، مجری و نقشآفرین) یا شاهد و حاضر یک صحنه، رویداد و واقعه تاریخی را در قالب گفتوگو، ثبت و ضبط و ثبت میکند. برای استفاده بهتر از این روش علمی و کارآمد، باید آن را شناخت تا بتوان بهنحو مطلوب از آن بهره برد. تاریخ شفاهی، بنا به ذاتش ضرورتها و محدودیتهایی دارد که در این مقاله با استفاده از دادههای کتابخانهای و روش توصیفیتحلیلی نقد و بررسی میشوند.
تاریخ شفاهی,مصاحبه فعال,تاریخنگار,مصاحبهگر
https://joralh.nlai.ir/article_2912.html
https://joralh.nlai.ir/article_2912_1c2893b1f1f109b559bb76ed2de3658e.pdf
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
دو فصلنامه پژوهش های تاریخ شفاهی
2717-3526
13
2
2022
01
21
نقش خاطرات خودنوشت در توسعۀ تاریخ شفاهی دفاع مقدس
101
108
FA
حسین
یزدی جوشقانی
دکتری علوم سیاسی
hoseiniyazdi4432@gmail.com
این پژوهش بررسی نقش خاطرات خودنوشت در توسعه و تدوین تاریخ شفاهی دفاع مقدس را بررسی میکند. مقاله ازنظر ماهیت، کاربردی و ازنظر نوع، کیفی است که با روش اسنادی و بررسی متون موجود در کتب، مقالات و پژوهشهای مرتبط، از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. با توجه به اینکه ناگفتههای تاریخ دفاع مقدس در سینه بسیاری ازرزمندگان محبوس است، باید با ایجاد فضای مناسب و استفاده از سادهترین روش در قالب خاطرات خودنوشت، به ثبت و ضبط این بخش از تاریخ نبرد هشتساله پرداخته شود. بهرهبرداری از خاطرات خودنوشت دفاع مقدس، شیوهای نوین در ثبت تاریخ شفاهی جنگ است. نگارش خاطره با شیوههای مختلف، در تاریخ و فرهنگ ایران سابقهای طولانی دارد. در سالهای اخیر، سنت قدیمی خاطرهنویسی در اشکال گوناگون رواج یافته است. برخی از صاحبنظران، عنوان تاریخ شفاهی را بر انواعی از خاطرات نیز اطلاق میکنند؛ بنابراین، شناخت خاطره و تاریخ شفاهی بهمنظور بررسی تطبیقی و مقایسه تحلیلی ضرورت دارد. پرسش ما در این مقاله این است که ثبت خاطرات خودنوشت چه نقشی در توسعه تاریخ شفاهی دفاع مقدس دارد. خاطرات خودنوشت میتواند مقدمهای باشد تا مصاحبهگر موضوع تاریخ شفاهی را از راوی دریافت کند و با مصاحبه و پرسشگری تاریخ شفاهی را رقم بزند؛ خاطرات خودنوشت میتواند در توسعه تاریخ شفاهی دفاع مقدس نقش اساسی و حیاتی داشته باشد. خاطرهنگاری و تاریخ شفاهی ظاهری نزدیک به هم، اما متفاوت دارند. به دلیل نزدیکبودن خاطره و تاریخ شفاهی، پژوهشگر تمایز و تفاوتی میان این دو قائل نمیشوند؛ در حالی که اصول و روش آنها متفاوت است.
خاطرهنگاری,تاریخ شفاهی,دفاع مقدس,خاطرات خودنوشت
https://joralh.nlai.ir/article_2913.html
https://joralh.nlai.ir/article_2913_74b013571cbb58c5323d0e3daa9c681c.pdf